Grieksch wijsgeer en muziektheoreticus. * In de 2e helft van de 6e eeuw v. Chr., † 497/6.
Hij stichtte in Croton, Z. Italië, een religieuze broederschap, die tot een centrum van wetenschap werd, waarin vooral aan de wiskunde groote waarde werd gehecht.
Onderscheiding tusschen P. en zijn naaste volgelingen is onmogelijk, tusschen deze oudere Pythagoreërs en de school van ➝ Archytas moeilijk. Aan P. en zijn school worden toegeschreven: inzicht in de fundamenteele beteekenis van het getal voor de kennis der natuur („de dingen zijn getallen”), toegepast in geluidsleer (trillende snaren, intervallen) en astronomie (harmonie der spheren); ontdekking van den bolvorm der aarde, van het bestaan van irrationale verhoudingen, zelfs (maar waarsch. ten onrechte) van een theorie van het irrationale; ontdekking of bewijs van de stelling van de som van de hoeken van een driehoek en van het theorema van P. (Euclides I, 47); constructie van den regelmatigen vijfhoek (stervijfhoek of pentagram als herkenningsteeken); van de regelmatige veelvlakken (onzeker). ➝ Pythagoreïsche drietallen.Lit.: T. L. Heath, A Hist. of Gr. Mathematics (I 1921); E. Frank, Plato und die sog. Pythagoreer (1923); E.
Sachs, Die fünf platon. Körper (1917); H. A. Naber, Das Theorema des P. (1903).
Stelling van Pythagoras. Het vierkant van de schuine zijde van een rechthoekigen driehoek is gelijk aan de som van de vierkanten der rechthoekszijden (Euclides I, 47). De stelling is in de Babylonische wiskunde reeds ca. 2000 v. Chr. bekend. Wat het juiste aandeel van P. in haar alg. formuleering of bewijs geweest is. is onbekend.
Lit.: J. Versluys, Zes en negentig bewijzen voor het theorema van P. (1914). Dijksterhuis. Als muziektheoreticus volgt P. een streng-mathematische richting. Ter berekening van de trillingsverhoudingen der verschillende intervallen gebruikte hij het monochord. Het begrip consonant is bij hem afhankelijk van eenvoudige verhoudingsgetallen. De Pythagoreeërs (Archytas, Eratosthenes, Ptolemaeus) staan op muziekgebied als de zgn. Canonici tegenover Aristoxenus en zijn school (de Harmonici). Koole.