Katholieke Encyclopaedie

Uitgeverij Joost van den Vondel (1933-1939)

Gepubliceerd op 02-10-2019

Protuberansen

betekenis & definitie

De hoogte der p. is gemiddeld ong. 40" (= 30 000 km); er zijn er echter ook waargenomen met een hoogte grooter dan de straal van de zon. De gassen in een eruptieve p. hebben een meestal versnelde opstijgende beweging; de snelheden zijn zeer groot, enkele honderden km per sec.

Het spectrum der p. stemt overeen met dat van de buitenste lagen van de chromospheer (H, He, Ca+ ), dat van de eruptieve p. bevat vaak ook lijnen van de diepere chromospheer. P., die niet aan den rand der zon, doch op de zonneschijf voorkomen, vertoonen zich op waterstofspectroheliogrammen als donkere strooken, filamenten.

De statistiek der p. toont de 11-jarige periodiciteit der zonneactiviteit; in een zonnevlekkenmaximum zijn er ook veel protuberansen.De verklaring van het p.-verschijnsel is als volgt: De chromospheer is in evenwicht onder de werking van twee krachten, de zwaartekracht naar beneden en den stralingsdruk naar boven: wanneer een atoom straling uit de diepere lagen absorbeert, krijgt het een stoot naar boven. Roven een abnormaal heet gedeelte van de photospheer is de straling sterker, overweegt dus de stralingsdruk over de zwaartekracht en krijgt dus de materie een opwaartsche beweging. Nu kan een atoom de straling absorbeeren, die het zelf kan uitzenden, en juist deze straling is slechts zwak, daar zij reeds sterk geabsorbeerd is door soortgelijke atomen in de diepere lagen (m.a.w. de spectraallijnen van het atoom komen in het spectmm van die diepere lagen als donkere lijnen voor); wanneer echter het atoom eenmaal een kleine snelheid naar buiten heeft gekregen, absorbeert het, volgens het beginsel van Doppler, straling van een iets kortere golflengte en deze straling is sterker vertegenwoordigd. Naarmate de snelheid toeneemt, wordt dus ook de stralingsdruk grooter en de materie wordt dus met versnelde beweging naar buiten geworpen.

Voor afbeelding van de p., zie de plaat bij art. → Zon. Reesinck

< >