Gloeilamp - electrische lamp, waarbij het licht voortgebracht wordt door een zich op hooge temperatuur bevindend vast lichaam (gloeidraad). Hoe hooger de temperatuur, des te beter is het lichtrendement.
De eerste g. (kooldraadgloeilampen) werden door den Duitscher Göbel in 1854 in Amerika gemaakt. De groote ontwikkeling, gelijk met die der electrische machines, begon in 1879 (Edison, Swan, Sawyer, Man, Maxim).
In 1896 vond Nernst een gloeistift, bestaande uit 85% zirkoon en 15% yttriumoxyde. In hetzelfde jaar valt de uitvinding der metaaldraadgloeilampen door Auer von Welsbach (osmiumlamp).
Bolton en Feuerlein gebruikten tantaliumdraad, Just en Hanamann in 1906 een kooldraad, waarop wolfraam chemisch was neergeslagen. In 1908 leerde men zuiver wolfraam tot draad trekken (daarvóór werd de draad gespoten of getrokken, vermengd met nikkel, dat later uitgedampt werd).
In 1913 vond Langmuir de met gas gevulde lamp, waarbij een gasatmosfeer (stikstof, later ook argon-stikstof) de verdamping tegengaat, zoodat de temperatuur en dus het rendement hooger kunnen zijn (halfwatt-lamp).Hieronder volgt de temperatuur en het rendement van eenige gloeilampsoorten:
Lamp Draad-temp.
in graden C Rendement in lumen /watt Kooldraadlamp 1850 2,7 Nernststift 2130 5,3 Osmiumlamp 2000 6,0 Tantaliumlamp 1970 5,7 Wolfraamlamp (vac.) 2150 10 Wolfraamlamp (met gas gevuld) 2400-3100 10-30 Lit.: J. W. Howell en H. Schröder, The hist. of the incandescent lamp (New York 1927); G. Holst, Electrische lichtbronnen (1920).
Fabricage van g. Behalve het gereedmaken van den wolfraamdraad (sinteren, hameren, trekken, spiraliseeren), omvat de fabricage de volgende bewerkingen: maken van het lampvoetje (kneep met pompstengel, insmeltdraden); aanbrengen van de oogjes voor de gloeispiraal; aanbrengen van de spiraal; insmelten van het voetje in den ballon; vacuum pompen, eventueel met gas vullen en afsmelten; aankitten van de huls („gipsen”); vastsoldeeren van de stroomtoevoerdraden; aanbrengen van fabrieksstempel en lichttechnische gegevens; verpakken. Deze bewerkingen worden thans grootendeels machinaal door weinig arbeiders in een zgn. volggroep uitgevoerd. Een volggroep produceert 1000 tot 1500 lampen per uur. De wereldproductie van gloeilampen bedraagt vermoedelijk ca. 1500 millioen lampen per jaar.
Lit.: F. Knepper, Die Fabrikation und Berechnung der modernen Metalldrahtglühlampen (Leipzig 21926); N. L. Muller, Fabrikation und Eigenschaften der Metalldrahtlampen (Halle 1924).
W. de Groot.
