Gezelschappen - ook conventikelen of collegia pietatis, zijn vergaderingen van godsdienstige menschen tot het houden van bijbelbesprekingen buiten de kerkdiensten. Zulke G. werden voor het eerst gehouden door Phil.
Jacob Spener (♱ 1705), tweemaal per week, om over de preek van den vorigen Zondag te spreken, om te bidden en geestelijke gesprekken te voeren. Aan de persoonl. bevinding werd meestal een te ruime plaats ingeruimd en een piëtisme van zeer subjectieven aard vierde triumfen.
In het Protestantisme kwamen de G. meestal in zwang, als er eenige reden voor klagen bestond: het liep vaak uit op een „kerkje in de kerk”. Tegenwoordig vindt men ze zeldzamer.
Toch blijft het gevaar bestaan, dat onmiddellijk verbonden zit aan de opvatting van de vrije Schriftexegese. De piëtistische G. hadden geen oog voor Kerk, ambt, leer, sacrament enz., doch alleen voor de persoonlijke zielservaring.
Zie verder ➝ Piëtisme.Lit.: J. P. Spener, Pia desideria (1675); H. Heppe, Gesch. des Pietismus und der Mystik (I-III); H. Bavinck, Geref. Dogmatiek (III).
