Geeseling, - vorm van lijfstraf, bestaande in het toedienen van slagen met stok of karwats, bekend o.m. in het Joodsche, Germaansche, Romeinsche en oude vaderlandsche recht. De g. was een straf, die o.a. bij de delicten van diefstal, bij ontucht toegepast werd; zij gold vooral voor onvrijen en ondergeschikten.
Voor het Rom. recht is sprake van g. (verberatio) in de Leges XII tabularum (8. 14, diefstal). In de lex Salica (40) bij diefstal gepleegd door slaaf.
In de oude vaderlandsche rechtsbronnen is herhaaldelijk sprake van het slaan „op der stupe”, waarmede bedoeld is de paal of plank, waar de delinquent aan vastgebonden werd bij het ondergaan der g. (in het openbaar op markt of voor stadhuis). De g. werd behalve als straf voor een of ander delict ook toegepast als middel om iemand tot een bekentenis te dwingen (tortuur).
Onder de straffen van het hedendaagsch Ned. strafstelsel komt de g. niet meer voor, evenmin als de lijfstraffen in het algemeen. De Beginselenwet van 1886 (art. 22) spreekt alleen nog van de lijfstraf voor de bijzondere strafgevangenis te Leeuwarden.Hermesdorf.
Voor de g. bij kloosterorden, ➝ Discipline.
De geeseling van Christus heeft plaats gehad volgens Romeinsch gebruik; zij was niet alleen verschrikkelijk maar ook diep onteerend. Vandaar waarsch. wordt ze in de kunst niet voorgesteld vóór de 10e eeuw. Het eerst vindt men haar in Egbert’s Codex te Trier, waar Christus gekleed, met beide armen aan een zuil is vastgebonden. Vanaf de 12e e. wordt Christus alleen met een lendendoek afgebeeld of, zooals in de Psalteriën der 13e e., geheel naakt. Onder invloed van passiespelen en de verhalen over het H. Lijden worden bij de g.steeds meer personen afgebeeld.
Duccio laat deze scène zelfs voor Pilatus plaats vinden (Domschildering in Siena). De weergave van beulen en omstaanders wordt voortdurend realistischer (Signorelli’s geeseling in Brera te Milaan), die bij Caracci en Rubens (Dominicaner kerk te Antwerpen) zelfs afstootend werkt. Vanaf de 16e e. wordt de hooge geeselzuil vervangen door de lage. Zie pl.
Terlinqen-Lücker.
Lit.: Keppler, Archiv |ür Chr. Kunst (II 1884).
