Exercitiegenootschappen - of vrijcorpsen, gelijk zij genoemd werden, waren burgervereenigingen voor wapenhandel in de tweede helft der 18e eeuw. De oprichting ging uit van de democratische patriotten, die daarin een tegenwicht hadden tegen de schutterijen, welke meestal onder invloed der regenten stonden, en tegen het staande leger onder bevel van den prins.
Friesland gaf in Maart 1782 het voorbeeld. Zij waren mede bedoeld ter afwering van het buitenlandsch geweld, dat tijdens den Vierden Engelschen oorlog (1780—1784) zoo zeer werd gevoeld en dat uit de moeilijkheden met Jozef II dreigde.
Het geheel was niet meer dan uiterlijk vertoon.Cornelissen.