bevrijdingswet van 1829, door den Ierschen advocaat Daniël ➝ O’Connell van het Engelsche parlement afgedwongen, waardoor voor de Katholieken van heel het Engelsche Rijk en koloniën alle publieke ambten, behoudens enkele, toegankelijk werden.
Heel de 18e eeuw werd het Katholicisme in Engeland nog wreed onderdrukt, zij het niet bloedig. Nog altijd sloot de Test Act van 1673 de Katholieken van alle openbare ambten uit [test (Eng.) = bewijs voor kerkgenootschap], daar ieder, die een ambt bekleedde, de suprematie van den koning boven den paus erkennen, de werkelijke tegenwoordigheid in het H. Sacrament ontkennen moest, wat natuurlijk geen Katholiek kon doen. Na vijf jaar werd de Test Act ook van de parlementsleden geëischt, zoodat 31 Kath. zetels open kwamen in het Hoogerhuis.
Komt er in de 18e eeuw meer verdraagzaamheid in Engeland, in Ierland woedt de vervolging nog door. Een deel der bevolking was onder Cromwell gewelddadig omgebracht, een ander deel van honger omgekomen (de Engelschen vernielden het onrijpe graan op de velden); het derde deel werd straatarm door belastingen en afpersing. Confiscaties volgden elkander op, zoodat begin 18e eeuw nog slechts het elfde deel van het bouwland in Kath. handen was.Tienduizenden Ieren vertrokken naar Engeland of N. Amerika. Iersche priesters ontvingen hun opleiding in het buitenland of in Rome.
In 1791 schonk The Public Worship Act vrijheid van eeredienst en onderwijs; universiteiten en openbare ambten waren nog niet toegankelijk; doopsel en huwelijk moesten in de staatskerk geregistreerd staan. Onder invloed der Fransche revolutionnaire ideeën en met medewerking der Protestanten waagden de Ieren een gewapenden opstand. De bisschoppen verzetten er zich tegen. Het resultaat was bloedige onderdrukking en de Union Bill (1800). Hierdoor werd het Iersche parlement opgeheven en Ierland met Engeland vereenigd tot één koninkrijk. Van de Iersche leden, die in Engeland zitting wilden nemen in het parlement, moest een eed worden afgenomen, onvereenigbaar met het geloof.
Minister Pitt trachtte ernstig de gemoederen te bedaren en beloofde aan de vrijwording te zullen werken. In 1801 legde hij den koning een emancipatiewet voor, wat aanleiding werd tot zijn aftreden. Maar zijn belofte, 30 jaar lang ondersteund door het aanhoudend ageeren van O’Connell, zou in 1829 werkelijkheid worden, niet alleen voor Ierland, maar voor alle Engelsche onderdanen. Sinds de Union Bill zagen de Ieren af van geweld. O’Connell reorganiseerde de Catholic Association, die 6 millioen aanhangers telde. Toen liet hij zich in 1828 in het parlement kiezen.
Peel en Wellington besloten nu de emancipatie der Katholieken te eischen. Koning George weifelde. O’Connell weigerde den suprematie-eed, maar stond op zijn rechten als gekozene. Uit vrees voor opstand der Ieren werd de Emancipation Bill 13 April 1829 (348 tegen 160) bekrachtigd. Ieder Katholiek, die den eed van trouw aan den koning af legde, had toegang tot alle burgerlijke en militaire ambten, uitgenomen enkele en den troon. Nu konden de Katholieken weer vrij opleven.
Van de 70 000, die in Engeland nog over waren, arm en achterlijk, was niet veel te verwachten, maar nieuw leven erin brachten de Iersche emigranten en de vele intellectueele bekeerlingen sinds de ➝ Oxfordbeweging. De bevrijdingswet van O’Connell gold voor Engeland, Schotland, Ierland en koloniën en bracht aan tien millioen menschen zegen.
Het verdere program van de Catholic Association was nu: opheffing van de Union Bill en eigen parlement voor Ierland (Repeal-beweging). Eerst in 1921 onder invloed van den Wereldoorlog kreeg Ierland zijn ➝ Home Rule. De laatste bepalingen tegen de Katholieken zijn pas afgeschaft op 3 Dec. 1926, door de Catholic Relief Bill. Alleen van den troon en het ambt van staatskanselier blijven de Katholieken nog uitgesloten.
Lit.: P. Thureau-Dangin, La renaissance cath. en Angleterre au 19e siècle (3 dln. Parijs 1899—1906); Le catholicisme en Angleterre au 19e siècle (Parijs 1909) (beide met lit.-opgaven); J. van Dijk, De vrijmaking der Eng. Katholieken (Leiden z.j., 1912 ?); K. Derks, Het eeuwfeest der kath. emancipatie in Engeland (in Studiën, CXII 1929).
