1. bij mensen en bij gewervelde dieren door de speekselklieren afgescheiden kleurloze, meestal zwak basische vloeistof. Zij bevat het ferment of enzym ptyaline, dat zetmeel in moutsuiker omzet;
2. bij insekten wordt het speeksel door verschillende klieren gevormd en dient voor verscheidene doeleinden. Bij bloedzuigende insekten bevat het speeksel fermenten die de bloedstolling verhinderen; bij broedverzorgende bevat het lijmstoffen die voor de nestbouw nodig zijn. Bij bepaalde rupsen bestaat het speeksel uit een draad vormend secreet, dat tot een zijden draad verhardt (zijdevlinder).
