Rembrandthuis - Gedurende zijn gelukkigste, rijkste jaren, de jaren met Saskia van Uylenburg, de jaren waarin leerlingen en opdrachten toestroomden en machtige kunstbeschermers als Jan Six* de schilder steunden, maar ook tijdens de jaren van neergang, van het
smadelijke faillissement, leefde Rembrandt* in het huis Jodenbreestraat 4. Hier, in het stadsdeel waar zich uit andere landen gevluchte joden vestigden en vrede en vrijheid vonden, werkte Rembrandt met etsnaald en burijn, met penseel en palet. Hier vond hij de typen voor zijn bijbelse taferelen, de schilderachtige, baardige joden uit Duitsland en Oost-Europa en de fijne, aristocratische joden uit Portugal. Hier was het rustpunt voor zijn zwerftochten langs de Amstel en door Waterland, hier werkte hij uit, wat hij overdag had gezien langs de grachten, het IJ en de Amstel en in de hoge nauwe straten van A. Hier bracht hij de schatten bijeen die de afgunst, de jaloezie en de hoon van de burgers opwekten: helmen en Spaanse shawls, geslepen roemers en gedreven schalen, Turkse doeken, brandend van kleur, en gouden sieraden om er Saskia mee te tooien en te sieren. Dan greep hij verf en penselen en schilderde haar, in dit rijke huis, als godin of als edelvrouw. In dit huis heeft hij genoten van de schatten, die hij op verkopingen verwierf en die later, toen kunstenaars hem bedrogen en beschermers hem verlaten hadden, verkocht werden om de schulden te betalen. Rembrandts woning, omstreeks 1606 gebouwd, werd in 1906 door A. gekocht bij de herdenking van de driehonderdste geboortedag van de schilder. Een jaar later werd zij eigendom van de Stichting Rembrandthuis, die in 1910 de architect K.P.C. de Bazel* met de restauratie belastte. In 1974 was het huis opnieuw aan restauratie toe.
Om deze opknapbeurt te kunnen betalen werden de oude palen van de fundering voor ƒ 5.000 per stuk verkocht; de zogenoemde Saskia-tegels kostten ƒ 250 per stuk. De namen van de kopers werden op een plaquette in de hal vermeld. De restauratie, die ca. 1 miljoen gulden kostte, werd geleid door architect P.H. van Rhijn. Op 26 sept. 1975 opende burgemeester Samkalden* het vernieuwde Rembrandthuis. In 1994 werd overeenstemming bereikt tussen de eigenaars van het aangrenzende Saskiahuis* en het Gemeentelijk Grondbedrijf* over de koop en sloop van het Saskiahuis om daarvoor in de plaats een nieuw gedeelte aan het Rembrandthuis te bouwen. In 1995 werd een begin met de sloop en herbouw gemaakt, die in 1998 gereedkwam. De gevel van het Saskiahuis bleef behouden. In 1999 werd het interieur van het Rembrandthuis zoveel mogelijk teruggebracht in de staat van bewoning door Rembrandt. Het interieur van architect De Bazel werd overgebracht naar het Provinciaal Museum in Assen.
LIT. Peter-Paul de Baar, Waar tekende Rembrandt?, O.A. 1998, 234; Bob van den Boogert, Rembrandts atelier gerestaureerd, Binnenstad 2001, 2; Hanneke de Wit, Rembrandt aan de jodenbreestraat, Spiegel Historiael, sept. 1999.
