Woordenboek van Populair Taalgebruik

Marc De Coster (2020-2025)

Gepubliceerd op 06-02-2021

loop naar de Pampus

betekenis & definitie

(19e eeuw) (Groningen) verwensing. Wellicht een verbastering van 'loop naar de pomp'. Opgetekend door Molema (Woordenboek der Groningsche Volkstaal in de 19de Eeuw. 1887). Ook bij Stoett terug te vinden.

• pampûs, in: loop noa de pampûs = loop naar de maan. Staat voor: het Pampus, bij Amsterdam. (H. Molema: Woordenboek der Groningsche volkstaal, in de 19de eeuw. 1895)
• (F.A. Stoett: Nederlandsche speekwoorden en gezegden. 1901)
• Holland nam de leiding over en langs Pampus zeilden de schepen over het IJ de Amsterdamsche haven in. Als in latere jaren een Amsterdammer het niet al te best met een anderen vinden kan, zal hij hem: „loop naar de Pampus!” toewenschen. (De Zuiderzee een ruïne. 1929. Uitgave van De Telegraaf)
• Loop naar. de Pampus, sei Oom Jacobus, die: niet van plan scheen iemand een blik op zn pas verkregen lichaamsdeel te gunnen. (Het vrije volk, 07/06/1947)
• Want Pampus is een jong eiland. Al kon men al lang „voor Pampus liggen" — gelijk voor Jaffa — eer men droomde van de stelling Amsterdam. En lang voordat de oude Dorus Gort de bazaltstenen van de glooiing van Pampus zette, kwamen mensen de moeilijkheden te boven en voelden zich weer „boven Pampus" of uitten anderen de verwensing: loop naar de Pampus (oftewel da pomp). (Algemeen Handelsblad, 22/10/1949)
• De oorsprong van de naam Pampus is onbekend. Het woord Pamphuys zal wel, meent het Woordenboek der Nederlandse taal op volksetymologie berusten. Daar vindt men nog een paar andere uitdrukkingen. Zo zou men in Groningen de verwensing kennen of gekend hebben: Loop naar de Pampus (loop naar de pompl). Hij is boven Pampus betekent: hij is de moeilijkheid te boven. (NRC Handelsblad, 10/09/1973)
• Voor Pampus liggen is gewoon voor 'in zwijm liggen, volledig uitgeteld zijn'. Minder bekend zijn de uitdrukkingen op Pampus liggen ' in ernstige moeilijkheden verkeren en boven Pampus zijn 'de moeilijkheden te boven zijn'. Al deze uitdrukkingen gaan terug op Pampus, de naam van een zandbank in het IJsselmeer, ten oosten van Amsterdam. Pampus had een negatieve bijklank omdat de schepen vroeger vaak lang 'vóór Pampus' moesten liggen voordat ze Amsterdam konden bereiken. Het WNT betwijfelt of ook de verwensing loop naar de Pampus teruggaat op deze zandbank. Het Woordenboek denkt eerder aan een vervorming, naar het voorbeeld van loop naar de pomp - een conclusie die door Van Sterkenburg (1997) is overgenomen. De overgang van pomp naar pampus ligt echter niet voor de hand. Het WNT kent alleen een Gronings voorbeeld, maar ook dat hoeft geen bezwaar te zijn. Integendeel zelfs: tussen Groningen en Amsterdam bestond vroeger één verbinding, de voormalige Zuiderzee, en als men Amsterdam wilde bereiken lag Pampus op de route. Het is dus wel degelijk zeer waarschijnlijk dat loop naar de Pampus moet worden verklaard als 'loop naar Pampus', de zandbank ten oosten van Amsterdam. (Ewoud Sanders: Krijg de vinkentering! 1998)

< >