Woordenboek van Populair Taalgebruik

Marc De Coster (2020-2024)

36.600 Onderwerpen

12.534.509 Bezoekers

Inleiding Woordenboek Populair Taalgebruik
In mei 2020 werd begonnen met het online plaatsen van dit woordenboek. Ruim een jaar later werd de laatste letter afgerond. Maar zelfs nu is dit werk niet compleet. Het zal voortdurend gecorrigeerd en aangevuld worden (dat kunt u zien aan de laatste bewerkingsdatum bij ieder lemma), met nieuw materiaal maar ook met oudere vindplaatsen. In tegenstelling tot sommige online woordenboeken is dit werk gratis te raadplegen. U hoeft geen tientallen euro's aan jaarabonnement neer te tellen. Wel hoopt de auteur dat taalliefhebbers mee zullen helpen om het aan te vullen. Bijdragen zijn dus van harte welkom. Velen onder jullie hebben dit ondertussen gedaan. Die aanvullingen en correcties worden geleidelijk verwerkt.

Het WPT is een verzameling van clichés, eufemismen, scheldwoorden, informeel en plat taalgebruik, bijnamen, spotnamen, groepstaal, Bargoens, uitroepen, modieus (vnl. Engels) taalgebruik, eponiemen, gevleugelde uitdrukkingen en catchphrases. Veel woorden en uitdrukkingen zult u niet terugvinden in de standaardwoordenboeken (vanwege het slangkarakter). Naast een omschrijving krijgt u vaak een herkomstverklaring, synoniemen en talrijke vindplaatsen. Zowel hedendaagse als oudere woorden en uitdrukkingen (17de, 18de en 19de eeuw) worden hier behandeld. Daarbij werd zowel naar het taalgebruik in Vlaanderen als in Nederland gekeken. Ook regionale woorden en uitdrukkingen komen aan bod. Verouderd betekent niet dat een woord of uitdrukking niet vermeld of geschrapt moet worden. Vaak geeft zulk taalgebruik een mooi tijdsbeeld (bromolie, hijgend hert, Japie van alle dagen, klompentrein, Philiprak, sannieplak, slikkerdemik). De bedoeling van dit woordenboek is ook een soort taalmuseum te zijn. Daarom werden ook doodgewone en lang ingeburgerde woorden met een rijke geschiedenis opgenomen, bijv. bruin café, deejay; hondenweer; kanonnenvlees; losse flodders, oudewijvenzomer; regeringswater, steenkolenengels enz.

Criteria voor opname zijn o.a. meerdere jaren in gebruik, voorkomend in verschillende bronnen, geen eendagsvliegen. Woorden zoals 'dagobertducktaks; kopschopkakker, Tomtomburger, tentsletje' en 'Ikea-roman' (slechts één jaar gebruikt) komen dus voorlopig niet in aanmerking. Heel wat van dergelijke woorden werden bedacht door woordenboekenmakers maar worden door niemand anders gebruikt. Je vind ze enkel terug in lijstjes voor verkiezingen van het plichtmatige 'woord van het jaar.'
Een twijfelgeval is 'klimaatklever' dat aanvankelijk veel weerstand opwekte: een lelijk woord, volgens sommigen bedacht door Van Dale. Het werd nauwelijks teruggevonden in de krantendatabase voor het werd verkozen tot woord van het jaar. In 2023 kwam het wel meermaals voor en er was ook de invloed van het Duitse 'Klimakleber'. Daarom werd het woord (voorlopig) opgenomen. Maar het kan evengoed (net als andere termen) na een jaar worden geschrapt.
Dit werk is het resultaat van meer dan 30 jaar verzamelen. Niet alleen kranten, tijdschriften en woordenboeken werden nagevlooid, ook stripverhalen en liedjesteksten. Verder werd beroep gedaan op het WNT, de krantendatabase Delpher, de dbnl, Gopress, het eWND, de Apple bookstore, sociale media en andere (ook mondelinge) bronnen. Mijn bijzondere dank gaat ook uit naar Chris Lochy, die mij meermaals heeft geholpen wanneer een zoektocht doodliep.

De datums bij ieder lemma zijn de oudste (door de auteur) gekende. Een plus na een jaartal betekent dat het woord al in dat decennium gebruikt werd, bijvoorbeeld 1950+ slaat op de jaren vijftig van de twintigste eeuw. Deze data worden voortdurend bijgewerkt.
Uitdrukkingen staan niet onder een lemma maar kunnen voluit worden opgezocht. Dit heeft te maken met opzoekingen via Google of andere zoekmachines. In de zoekfunctie van het woordenboek zelf (niet de algemene zoekfunctie van ENSIE) is het ook mogelijk om meer specifiek te zoeken. Het intikken van "coïtus interruptus" bijvoorbeeld geeft meerdere resultaten. Ander voorbeeld: tik Marten Toonder of Ruud Lubbers in en je krijgt aan hen gelinkte woorden en uitdrukkingen. Zo kan men ook op woorden zoeken die in bepaalde uitdrukkingen gebruikt worden.
Het boek telt ondertussen meer dan 40.000 betekenissen en meer dan 100.000 citaten.

Oudere dateringen of aanvullingen mogen gemaild worden naar de auteur: marcmjdecoster@hotmail.nl

Marc De Coster is auteur van:
- Wielerwoordenboek (1989)
- Woordenboek van Jargon en Slang (1992)
- Woordenboek van populaire uitdrukkingen, clichés, kreten en slogans (1998, herwerkt 2002)
- Woordenboek van Neologismen (1999)
- Woordenboek van Eufemismen en Politiek Correct Taalgebruik (2001)
- Groot scheldwoordenboek. Van apenkont tot zweefteef (2007)
- Groot Wielerwoordenboek (begin 2009).
- Woordenboek van populair taalgebruik (2020)

Hij was tevens medewerker van het tijdschrift Neerlandia en kreeg in 2003 de Kruyskamp-prijs toegekend door de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde voor het Eufemismenboek.

Toon meer

Definities en betekenissen van Woordenboek van Populair Taalgebruik