(1, literair) is een vorm van epiek, een prozaverhaal, dat gekenmerkt wordt door bondigheid, eenvoudige structuur en sterke eenheid. Karakteristiek voor de novelle is, dat de geschiedenis die zich daarin afspeelt, bepaald wordt door een enkele, merkwaardige gebeurtenis of zelfs een woord of een ding.
De concentratie op een enkel levensmoment krijgt slechts waarde, wanneer dit een dramatische spanning teweeg brengt. De stijl, die objectiverend is, krijgt in verband hiermede vaak een sterk functioneel karakter. Daar de hoofdrol gespeeld wordt door een enkel feit van overigens beperkte betekenis, kan dit slechts tot zijn recht komen in een eenvoudige compositie; geleidelijke karakterontwikkeling en digressies, als in de roman, zijn hiermede in strijd.De beknopte omvang is niet essentieel, maar wel dienstig tot het doel. In Angelsaksische landen, waar dit genre tot grote bloei is gekomen, onderscheidt men tegenwoordig de long short story, de short story, en de short short story, als short story beschouwt men een verhaal van 1500-20 000 woorden.
Het genre als zodanig is zeer oud, het Boek Ruth zou men literair als een novelle mogen beschouwen. In grote menigte zijn novellen aan te wijzen in de epiek van Indië. Reeds in de vroege Middeleeuwen kwamen zij over Perzië, Syrië en Arabië naar Europa, dank zij de Kruistochten, pelgrims- en handelsreizen. Doch in Italië werden zij het eerst in proza vervat en min of meer omgewerkt. Zodoende heeft voor novellen eeuwenlang geen „auteursrecht” bestaan. Aan Italië heeft de novelle ook haar naam te danken.
Oorspronkelijk is novella de vertelling van een „nieuw (Ital. novo) gebeuren”, en „nieuw” betekende in het Ouditaliaans zoveel als „opmerkelijk, ongewoon, ongehoord”. Novella was een vrolijke, vaak snaakse vertelling, gedaan als vervolg op de opwekking: luister eens naar dit aardige geval. Later kwam het zwaartepunt meer te liggen in de ongedachte, gelukkige afloop dan in de „nieuwigheid”. Eeuwenlang heeft de novelle, temidden van andere, gewichtiger literaire vormen, een uitgesproken vrolijk karakter bewaard. Er waren reeds verzamelingen van anonieme novellen vermaard, met name het Novellino of Cento Novelle Antieke, toen naast de grote epische en lyrische dichters (Dante,..... tekst ontbreekt.
