advocaat, rechter in het Hooggerechtshof der V.S., Zionistisch leider (Louisville, Kentucky, 13 Nov. 1856 - New York 5 Oct. 1941), studeerde rechten aan de Harvard University, en vestigde zich als advocaat, aanvankelijk te St Louis, in 1879 te Boston, waar hij tot 1916 de praktijk uitoefende. Door zijn toewijding aan de belangen van de arbeidende klasse en van de maatschappelijk minder bedeelden in het algemeen, zijn strijd voor sociale verzekering, maximum-werktijd, minimum-loon en tegen monopolies en trusts, zijn optreden als bemiddelaar in arbeidsgeschillen, verwierf hij zich de eernaam ,,the people’s attorney”, de pleitbezorger des volks.
Aldus trok hij de aandacht van president Wilson, die hem in 1916, ondanks krachtige tegenstand van reactionnaire zijde, tot rechter in het Hooggerechtshof benoemde, als eerste Jood in dit college. Hier vormde hij, met Oliver Wendell Holmes, later met jongeren, de progressieve vleugel, ook nu strijdend voor de erkenning van vakverenigingen, sociale wetgeving, en in het algemeen voor een rechtspraak in overeenstemming met de eisen der maatschappelijke ontwikkeling. Deze bleef in de minderheid tot, met de New Deal, een majoriteit van progressief denkende rechters ontstond.Brandeis had aanvankelijk weinig contact met Jodendom en Joods leven en getuigde eerst in 1910 van zijn sympathie met het Zionistische streven. In 1914 trad hij op als voorzitter van hetvoorlopige Zionistische uitvoerende comité dat, ingevolge Wereldoorlog I, de werkzaamheden der Zionistische leiding had moeten overnemen. In 1920 werd hij, na een aantal leidende functies in de organisatie te hebben bekleed, tot erevoorzitter benoemd, welke functie hij echter reeds in 1921 neerlegde, na een conflict met Weizmann omtrent de economische opbouw van Palestina; hij concentreerde zijn arbeid nadien op een speciale economische organisatie, de Palestine Development Council. Voorts was Brandeis oprichter (1916) en eerste voorzitter van het American Jewish Congress, een democratische organisatie om de wensen der volledige Amerikaanse Jodenheid tot uiting te brengen. Als grondslag voor zijn Zionistische overtuiging diende hij bovenal de gedachte aan dat een democratisch gemenebest juist dan het best is gewaarborgd als een burger met zijn verbondenheid aan de Staat verbondenheid aan andere gemeenschappen kan verenigen, en dat „multiplicity of loyalties”, pluraliteit van aanhankelijkheid, mens èn groep verheft. Brandeis publiceerde een aantal boeken over sociale en economische problemen (Business a Profession, 1914; Other People’s Money, 1918) en enige brochures over Joodse en Zionistische vraagstukken.
PROF. MR I. KISCH
Lit.: Frankfurter e.a., Mr Justice Brandeis (Yale Univ. Press, 1930); American Jewish Year Book (1942); A. T. Mason, Brandeis, a Free Man’s Life (N.Y. 1946); M. Th. Rooney, Law as an instrument of Social Policy: The Brandeis Theory, in: The New Scholasticism, dl 22 (Jan. 1948), blz. 34-89.
