is een begrip uit de oudere dierphysiologie, dat gebruikt werd in verband met de aard van de stofwisselingsprocessen in de cel. Het betekent een stofwisseling, die gekenmerkt is door de splitsing van stoffen, het uiteenvallen van structuren of verlies van energie.
Als zodanig staat het tegenover het begrip anabolisme, dat een stofwisseling betekent, waarbij de celstructuur wordt opgebouwd, gecompliceerde verbindingen ontstaan, reserve-voorraden worden weggelegd, energie wordt gewonnen. De tegenstelling katabolisme-anabolisme ten aanzien van de dierlijke processen komt dus ongeveer overeen met de tegenstelling dissimilatie-assimilatie in de plantenphysiologie. Zoals altijd zijn ook deze begrippen in verband met bepaalde ervaringen gevormd en eerst later algemeen toegepast.Hering gebruikte de tegenstelling katabolisme-anabolisme ter verklaring van het kleuren-zien. Hij nam aan, dat in de netvlieselementen substanties voorkomen, die door bepaald licht gesplitst worden en in rust (of door een tegengestelde lichtinvloed) weer worden opgebouwd. Zo zou wit, rood en geel licht katabool werken en wel elk op een andere substantie, terwijl zwart, groen en blauw de anabole processen in die drie substanties zouden bevorderen. De tegenstelling anabolisme-katabolisme wordt ook gebruikt ten aanzien van de werking der hormonen. Ook de tegenstelling tussen arbeid en rust, tussen waken en slapen zou ten dele overeenkomen met de tegenstelling in de celstofwisseling: katabolisme-anabolisme.
