(Giambattista), Italiaans dichter (Ferrara 10 Dec. 1538 - Venetië 7 Oct. 1612), de zeven jaar oudere tegenspeler van Tasso*, was reeds met zijn 20ste jaar professor in de moraalfilosofie te Ferrara. In 1567 in dienst van de hertog, Alfonsus II d’Este, getreden, vervulde hij vele ambassades en missies, raakte echter aan het hof in menig conflict — o.a. met Tasso — en trok zich na 13 jaren dienst, hoewel hem de opvolging van Tasso als hofdichter werd aangeboden, verarmd en gramstorig op zijn landgoed terug, waar hij zijn Pastorfido (zie hierna) schreef.
Uit Turijn, waar hij in 1585 de eerste opvoering er van leidde, riep Alfonsus hem als staatssecretaris terug. Na korte tijd verliet hij evenwel Ferrara weer, ging naar Florence, naar Rome, weer naar Florence aan het hof der Medici, daarna aan dat te Urbino, om zijn laatste jaren weer grotendeels te slijten, temidden van studie, processen en critisch gekrakeel, in het inmiddels aan de paus gekomen Ferrara,Met Tasso, is Guarini de literaire sluitfiguur der Renaissance. Zijn wereldfaam berust op zijn herdersspel, of „tragicommedia pastorale” zoals hij het noemt, Il Pastor fido (de getrouwe herder, begonnen 1580, eerste opvoering Turijn 1585, beste uitg. de 20ste, Venezia 1602, mod. heruitg. in Scrittori d’Italia, d. G. Brognoligo, Bari 1914), geschreven in concurrentie met en niet zonder reminiscenties aan Tasso’s Aminta. Hier en daar is in dit Laatrenaissancistische werk reeds de voorsmaak van het „Seicentisme” (z barok, letterkunde: Italië) merkbaar door kille „concetti” en geforceerde antitheses; en ook is Guarini niet vrij van een beleerzucht, die eer de moralist dan de dichter verraadt. Maar dit neemt niet weg, dat de Pastor fido lyrisch zowel als dramatisch een meesterwerk is, stralend en feilloos als een Korinthisch bas-relief. De volmaakte dramatische techniek, de rijke mise-en-scène, de verfijnde wijze van uitdrukking, vol nauwelijks omhulde sensualiteit, en het schrandere klassieke gebaar, alles dingen waarin de voorname kringen van het eind der 16de eeuw hun beeld zagen, verschaften het dichtwerk een ongelofelijke bemindheid en snelle toegang tot alle moderne literaturen van Europa — in Nederland beïnvloedde het sterk Hooft in zijn Granida —, zodat het weldra de stillere, inniger, maar daarom niet minder geraffineerde kunst van Tasso in de schaduw stelde. Deze vogue van de Pastor fido, die talloze malen vertaald werd, duurde tot de Revolutietijd: de zinnelijke verfijning van een decadente periode vond er haar droom in en maakte het tot een „code de galanterie” voor twee eeuwen.
Van Guarini’s Rime zijn er vele op muziek gezet. Voorts heeft men polemische geschriften van hem, o.a. over de Pastor fido, die ook veel bestrijding vond; alsmede een prozacomedie L’Idropica, alle gepubliceerd tussen 1588 en 1614.
MR H. VAN DEN BERGH
Bibl. (beh. de genoemde): Compendio della Poesia tragicomica (sinds 1602 steeds, ook in de ed. van 1914, met de P.f. samen uitgegeven); II Segretario (dialoog, 1594). Opere di G. B. G., goede uitg. in 4 dln (Verona 1737-’38).
Lit.: V. Rossi, Battista G. e il P.f. (Torino 1886); F. De Sanctis, in Stor. d. lett. it. (Bari 1912), dl II, blz. 184-190. Voor de polemieken over de P.f.: G. Toffanin, La fine dell’umanesimo (Torino 1920), hfdst. XI; L.
Olschki, B. G.’s P.f. in Deutschland (1908); F. Flora, in Stor. d. lett. it., dl II (Milano 1941).
