hoofdpersoon der „familia sacra” te Munster tijdens de R.K. opwekking (Berlijn 28 Aug. 1748 - Angelmodde bij Münster 27 Apr. 1806), was geboren Adelheid Amalie gravin von Schmettau en gehuwd met vorst Dimitrij Aleksejewitsj, zeer gezien Russisch gezant in de Nederlanden en bovendien bekwaam mineraloog. Amalia legde de weg van het Katholicisme door de filosofie der encyclopedisten tot het atheïsme af, doch trok zich wegens de opvoeding van haar kinderen in 1779 naar Münster terug.
Onder invloed van haar vriendschap met de Nederlandse wijsgeer Franciscus Hemsterhuis herleefde haar religie. Zij werd het middelpunt van een Katholieke opwekkingskring ca 1787, waartoe bekende figuren als Clemens August zu Droste-Vischering, Leopold graaf zu Stolberg e.a. behoorden. Om haar bijzondere geestelijke gaven waardeerden Goethe, Jacobi en in het bijzonder Hamann haar.Bibl.: Briefwechsel und Tagebücher hrsg. v. C. Schlüter (1874-’76); Lettres de Dioclès (Hemsterhuis) a Diotime (Amalia) sur l’athéisme (1787).
Lit.: Th. Katerkamp, Denkwürdigkeiten (1839); J. Galland, Die Fürstin A. v. G. und ihre Freunde (2 Tle 1880) ; H.
Brentano, A. Fürstin v. G. (1910); L. Brummel, Fr.
Hemsterhuis (1925); G. Hillner, Hamann u. die Fürsting. (Riga 1935); E. J. Jansen Schoonhoven, Natuur en Genade bij J.
G. Hamann,blz. 127-132 (1945).
