Tobolsk, een Russisch gouvernement in West-Siberië, grenst in het noorden aan de Ijszee en in het westen aan Europeesch Rusland, en telt op ruim 25000 □ geogr. mijl ongeveer 1087000 inwoners, onder welke zich 80000 ballingen bevinden, benevens eenige Tartaren, Ostiaken, Wogoelen en Samojeden. De hoofdrivier is er de Ob met hare zijrivieren de Tobol en de Irtysj, terwijl men in het zuidelijk gedeelte eenige meren aantreft. Genoemde rivieren worden door stoombooten bevaren, maar zijn slechts korten tijd vrij van ijs.
Het klimaat is er alleen in het zuiden gematigd; in het noorden vriest het nagenoeg eiken nacht. Toch worden er graan en groenten met goed gevolg verbouwd, en de veeteelt is er eene belangrijke bron van bestaan. In de steden en bij de mijnen vindt men er vele fabrieken, en de handel is er van veel belang.
Het gouvernement is in negen districten verdeeld. — De evenzoo genoemde hoofdstad, in 1059 aan de Irtysj en aan den mond van de Tobol gesticht, is regelmatig gebouwd; zij is de zetel van den gouverneur-generaal en van het opperbewind van West-Siberië. Ook heeft men er onderscheidene kerken, een godgeleerd seminarium, eene kweekschool van onderwijzers, een arsenaal, eene militaire school, een schouwburg enz. en 20000 inwoners.
