Telesius (Bernhardinus), een wijsgeerig stelselbouwer, geboren in 1508 te Cosenza in het koningrijk Napels en overleden in 1588, was de telg van een aanzienlijk geslacht en ontving zijne eerste opleiding te Milaan van zijn oom Antonius Telesius, die later de leermeester werd van Philippus, den kroonprins van Spanje. Telesius studeerde vervolgens te Padua en kwam reeds vroeg in verzet tegen de wijsbegeerte van Aristóteles. Te Rome verwierf hij de gunst van paus Paulus IV, die hem tot aartsbisschop van Cosenza wilde verheffen. Hij wees echter dat aanbod van de hand, om zich uitsluitend aan de studie te wijden en vervaardigde zijn beroemd geschrift: „De natura juxta propria principia”, waarvan in 1566 de eerste twee en in 1586 al de boeken, negen in getal, in het licht verschenen.
Hij vertrok voorts naar Napels om er onderwijs te geven in de natuurkunde, en woonde er ten huize van Ferdinand Caraffa, hertog van Nuceria, die de Académia Telesiana stichtte. Toen werd de nijd der geestelijkheid opgewekt, en men plaatste zijn boek op den „index”. Het werd echter in 1588 en in 1590 wederom uitgegeven, vermeerderd met eenige nagelatene geschriften. Volgens zijn stelsel bestaan er drie hoofdbeginselen, namelijk warmte, koude en (als lijdelijk beginsel) de stof, waarop eerstgemelde twee werken. Door de warmte wordt het uitspansel met al zijne gesternten in beweging gehragt, en door de koude ontstaat de Aarde met al hare voorwerpen. Dieren en planten zijn gevoelige wezens, waarin warmte en koude met een zeker zelfbewustzijn werken, doch ’s menschen geest is, als onmiddellijk van God afkomstig, boven dat zelfbewustzijn verheven en onsterfelijk. Het geheele stelsel is weinig meer dan een oppervlakkig empirismus, vermengd met bespiegelingen, aan Parménides ontleend. Niettemin heeft het vurige verdedigers gehad, doch ook ijverige bestrijders.
