Winkler Prins

Anthony Winkler Prins (1870)

Gepubliceerd op 20-08-2018

Talstelsel

betekenis & definitie

Talstelsel noemt men de methode, volgens welke men alle getallen met hulp van eenige weinige cijfers kan uitdrukken in den vorm van a + bX + cX2 + dX3 + enz. Hierbij zijn a, b, c de cijfers van 1 tot X—1, waarbij ook de nul kan voorkomen. X is het grondgetal van het talstelsel en zijne magten X, X2, X3 enz. zijn de opklimmende getallen der eerste, tweede, derde orde enz. Het grondgetal is wel is waar een willekeurig getal, doch het gebruik der tien vingers als een natuurlijk hulpmiddel bij het rekenen, heeft bijna alle volkeren tot het tientallig stelsel geleid (X=10).

Daarnaast vindt men ook het twintigtallig, alsmede het vijftallig stelsel. Het eerste bij de Azteken in Mexico, die voor 20, 202 en 203 afzonderlijke namen hebben, en bij de Mayana-Indianen, in Yucatan, die zelfs een afzonderlijken naam hebben voor 204 (160000). Men vindt het ook in het Fransch (quatrevingt voor 80) en in het Deensch (halvtresindstyve voor 2½ maal 20, enz). Het vijftallig stelsel ontwaart men in het cijferschrift der Romeinen, waar vijf een afzonderlijk teeken (V) heeft, waarbij men eene één (I) voegt, om zes (VI) te vormen. Ook worden bij hen getallen gevormd door één of twee van twintig af te trekken (undevigenti, duodeviginti), wat ook bij de Grieken geschiedde.

Merkwaardig is het, dat in de Indo-Germaansche talen de namen van de geringere getallen met elkander overeenkomen, doch die der meer aanzienlijke niet, zoodat deze laatsten eerst gevormd zijn na de splitsing der Indo-Germanen in verschillende stammen. Men vindt het woord millioen reeds in de „Summa de aritmetica” van Luca Pacioli (1494), maar het kwam eerst later in gebruik, terwijl men billioen en trillioen eerst in het begin der 17de eeuw aantreft. Het woord milliard (109 = 1000,000,000) is een kind der tegenwoordige eeuw. Voor de tusschenliggende en hoogere trappen, namelijk 107, 108, 109 enz. hebben wij geene afzonderlijke namen, terwijl er in het Sanskriet van ouds bestaan voor alle trappen tot 1017 (100,000 billioen) toe.

< >