Morphine (morphium, C17H19N03), een alkaloïde van opium, is hierin meestal met meconiumzuur verbonden en wordt verkregen, wanneer men een waterig aftreksel van opium kookt met bijtenden kalk, het vocht filtreert, het daarna kookt met salmiak zoolang er ammoniak ontwijkt en het vervolgens laat kristalliséren. Opium uit Smyrna geeft wel eens 21,5% morphine, doch het levert gemiddeld 12—14%. De morphine bestaat uit bitter smakende, in water oplossende naalden zonder kleur of geur; zij reageert alkalisch, is niet vlugtig en vormt met zuren meestal kristalliseerbare, bittere, in water en alkohol oplosbare zouten, van welke het azijnzuur, zoutzuur en zwavelzuur zout in de geneeskunde gebruikt worden. Bij aanhoudend verhitten van morphine met veel zoutzuur ontstaat apomorphine. — De morphine en hare zouten werken op dergelijke wijze als opium, maar minder prikkelend, minder stoelgangbelemmerend, niet zweetdrijvend, en hebben geenszins zulk een sterken invloed op het zenuwgestel; zij verhinderen de afscheiding der slijmvliezen niet en verminderen de overmatige gevoeligheid.
Men gebruikt haar als kramp- en pijnstillend middel bij stuiptrekkingen, zenuwpijnen, hartziekten, hoesten, asthma, delirium enz. Veelal wordt de morphine in den laatsten tijd gebezigd tot onderhuidsche inspuitingen, doch volgens deskundigen wordt daarvan dikwijls misbruik gemaakt. De morphinezucht der Europeanenen begint te gelijken op de opium- en hasjisj-zucht der Oosterlingen, en mogen ook aanvankelijk ondragelijke pijn en slapeloosheid aanleiding gegeven hebben tot het bezigen van morphine, het is zeker, dat in vele gevallen het streelend gevoel van eene zekere opwekking, aan de verdoovende werking van morphine verbonden, oorzaak is van haar voortgezet gebruik. Dit laatste is te gevaarlijker, omdat de onthouding van morphine bij den overvloedigen gebruiker pijn door het geheele ligchaam, eene belemmerde ademhaling, hartkramp en in het algemeen hoogst onaangename gewaarwordingen doet ontstaan.
