Lafayette. Onder dezen naam vermelden wij: _ Marie Madelaine Pioche de Lavergne, gravin de Lafayette, eene der meest ontwikkelde vrouwen van haren tijd. Zij werd geboren in 1634 en schreef voortreffelijke romans, waarin de gebeurtenissen natuurlijk voorgesteld en de karakters en hartstogten met juistheid geschilderd zijn. Haar vader, Aymar de Lavergne, veldmaarschalk en gouverneur van Havre, gaf haar eene uitmuntende opvoeding. Onder de leiding van Rapin leerde zij zelts Latijn.
Reeds vroeg was zij een sieraad van den kring in het hotel Rambouillet, waar leden der Académie, schrandere vernuften, hovelingen en dames de letterkundige aangelegenheden van den dag bespraken. In 1655 trad zij in het huwelijk met graaf François de Lafayette en weldra was hare woning de vergaderplaats van geleerden en dichters. Hier vereenigden zich Huet, Lafontaine, Ségrais en Ménage, terwijl zij zeer bevriend was met den hertog de la Rochefoucault, die haar bij het schrijven van romans met zijn goeden raad ondersteunde. Nadat zij de laatste jaren van haar leven in vrome oefeningen had doorgebragt, overleed zij in 1693. Hare beste romans zijn: „Zaïde, histoire espagnole (1670—1671, 2 dln; nieuwe uitgave 1826)”, — en „Histoire de Henriette d’Angleterre, roman historique (Amsterdam 1720)”. Voorts schreef zij: „La princesse de Montpensier 1660; 2de druk 1804)”, — „La princesse de Clèves, ou les amours du duc de Nemours avec cette princesse (1678, 4 dln; 1851 2 dln)”, — en „Mémoires de la cour de France pour les années 1688—1689 (Amsterdam , 1731)”. Die romans getuigen van groote gaven en vormen eene aangename lectuur. Zij zijn ook in 1825 in 5 deelen als „Oeuvres complètes” in het licht verschenen.
Marie Jean Paul Roch Yves Gilbert Motier, markies de Lafayette, een Fransch generaal en beroemd staatsman. Hij werd geboren den 6den September 1757 op het kasteel Chavagnac in het departement Haute Loire, was de telg van een oud geslacht en verloor zijn vader reeds vóór zijne geboorte in den slag bij Minden en zijne moeder toen hij te Parijs aan het collège-Duplessis studeerde. Als bezitter van een aanzienlijk vermogen trad hij op 16-jarigen ouderdom in het huwelijk met de dochter van den hertog de Noailles d'Ayen en betrad, onafhankelijk van het Hof, de militaire loopbaan. Bij het uitbarsten van den Noord-Amerikaanschen vrijheidsoorlog snelde hij, in weerwil van het verbod der regéring en van het ongenoegen zijner familie, naar de overzijde van den Oceaan, alwaar hem het Congrès aanstonds tot generaal-majoor benoemde. Weldra verwierf hij door zijn ridderlijk karakter de toegenegenheid van Washington. Reeds in het eerste gevecht te Brandywine werd hij door een kogel in de dij gewond, doch hielp, ter naauwernood hersteld, de overwinning behalen bij Glocester en voerde vervolgens het bevel over eene divisie in Virginia. In den aanvang van 1778 werd hij als generaal van het noorderleger naar Canada gezonden, doch deze onderneming mislukte wegens gebrek aan hulpmiddelen. Daarop volgden de vermaarde terugtogt van Barren-Hill, het gevecht van Mommouth waarbij Lafayette de voorhoede aan voerde, en het inschepen van het korps van Sullivan, toen de gezamenlijke aanval op Rhode-Island door den aftogt van het Fransch eskader verijdeld was.
Op het berigt der oorlogsverklaring tusschen Frankrijk en Engeland spoedde Lafayette zich naar zijn vaderland, om er ten behoeve der jeugdige Unie werkzaam te wezen. In Februarij 1779 bereikte hij Parijs en werd er door het volk met gejuich ontvangen Doch reeds in het begin van 1780 was hij weder te Boston en berigtte er de komst van een korps Fransche hulptroepen onder Rochambeau. Nu belastte het Congrès hem met de verdediging van het bedreigde Virginia. Met eene kleine legermagt gelukte het hem, lord Cornwallis den weg over Glochester en Williamsbourg af te snijden, zoodat Washington zich met de vereenigde Amerikaansche en Fransche troepen derwaarts begeven en den Engelschen generaal, te Yorktown ingesloten, den 17den October 1781 tot capitulatie noodzaken kon. Lafayette keerde voorts naar Europa terug en had het Spaansche Hof reeds overgehaald om aan Engeland den oorlog te verklaren, toen de vredesonderhandelingen te Parijs zijne uitzigten benevelden. Een jaar later, 1784, ondernam hij eene derde reis naar Noord-Amerika, welke op een triomftogt geleek. Na zijn terugkeer in Europa bezocht hij de Hoven te Berlijn en te Weenen, en werd door Frederik de Groote en Joseph II met onderscheiding' bejegend.
Terwijl zijne vrijzinnige staatkundige gevoelens den wrevel wekten van het Fransche Hof, nam Lafayette ijverig deel aan de gebeurtenissen van 1789, die de voormalige Rijksstanden in eene Nationale Vergadering veranderden. Op zijn voorstel werd den llden Julij besloten de verantwoordelijkheid der ministers in te voeren. Gedurende de onstuimige dagen van 13 en 14 Julij was hij voorzitter der vergadering, en den 15den Julij zag hij zich gekozen tot president der deputatie, welke de Nationale Vergadering afvaardigde naar Parijs. Als generaal en kommandant der gewapende burgers stichtte hij de nationale garde en gaf haar de driekleurige kokarde, welke naar zijn zeggen eene reis om de wereld zou volbrengen. In den aanvang der Revolutie scheen het, dat het lot van Frankrijk op de schouders van Lafayette zou rusten, doch door zijne bemiddelende en onbesliste houding verloor hij weldra het vertrouwen van beide partijen. Hij redde den 6den October de Koninklijke familie te Versailles, doch werd niettemin door de Hofpartij, vooral door de Koningin, zeer gehaat. Tegelijk openbaarde zich het misnoegen van hen, die zijn republikeinsch koningschap met de instelling van eene regtbank van gezworenen, met de opheffing van den erfelijken adel en met eene volksvertegenwoordiging niet voldoende vonden. Na het aannemen der constitutie van 1790 begaf Lafayette zich naar zijn landgoed Lagrange, totdat hij aangesteld werd tot bevelhebber van het leger der Ardennen, waarmede hij de eerste overwinningen behaalde bij Philippeville, Maubeuge en Florennes.
Door Dumouriez en Collot d'Herbois belasterd en tevens bezorgd voor de veiligheid des Konings, verscheen hij in Junij 1792 voor de Nationale Vergadering en vatte, toen hij den invloed der Jacobijnen opmerkte, het voornemen op, om de Koninklijke familie te Compiègne in veiligheid te brengen. De Koning wees echter zijn aanbod van de hand, omdat hij de komst verwachtte van den hertog van Brunswijk. De woede des volks verhief zich tegen het Hof en tegen Lafayette, welke laatste aangeklaagd, maar den 8den Augustus vrijgesproken werd. Niettemin verklaarde hij zich tegen de uitspattingen van 1792 en deed den 15den de afgevaardigden der Nationale Vergadering te Sédan in hechtenis nemen. Daar hij echter inzag, dat een marsch naar Parijs de verwarring nog vermeerderen zou, onttrok hij zich aan het over hem uitgesproken banvonnis en nam de wijk naar Vlaanderen. Te Rochefort evenwel werd hij door de Oostenrijkers gegrepen en met zijne kameraden Latour-Maubourg, Alexandre Lameth en Bureaux de Puzy naar Olmütz gebragt, waar zijne vrienden hem bij herhaling uit den kerker poogden te verlossen. Ten gevolge van de onderhandelingen te Leoben wist Bonaparte in 1797 te bewerken, dat hij op vrije voeten werd gesteld. Nu vestigde Lafayette zich te Hamburg, waar hij vriendschappelijke betrekkingen aanknoopte met Archenholz, en keerde eerst na den 18den Brumaire naar Frankrijk terug.
Lafayette verloochende tegenover Bonaparte geenszins zijn wantrouwen en evenmin zijne beginselen, zoodat hij de gunst van dezen voor altijd verloor, en woonde rustig op zijn landgoed Lagrange, waar hij zich aan den landbouw wijdde. Hier ontving hij na den Vrede van Amiens een bezoek van Fox, die hem onder zijne vrienden opnam. Gedurende de eerste Restauratie vertoonde Lafayette zich niet te Parijs, en tijdens de Honderd Dagen wees hij de waardigheid van Pair, hem door Napoleon aangeboden, van de hand, terwijl hij het mandaat van afgevaardigde naar de Kamer van Gedeputeerden aannam. Na den slag van Waterloo ijverde hij voor de beginselen van 1789, zorgde dat de Kamer zich permanent verklaarde, drong aan op den afstand van Napoleon, en werd lid der Commissie, welke van de Verbondene Mogendheden een wapenstilstand zocht te verkrijgen. Na de gewelddadige sluiting van het Parlementsgebouw op den 8sten Julij woonde hij weder op zijn landgoed, zonder zich met de Bourbons te bemoeijen, en in 1818 koos het departement Sarthe hem tot vertegenwoordiger in de Kamer, alwaar hij zitting nam bij de uiterste linkerzijde, totdat bij de verkiezingen van 1824 zijn mandaat ingetrokken werd. Uitgenoodigd door den Voorzitter der Vereenigde Staten, ondernam hij in 1824 met zijn zoon weder een togt naar Noord-Amerika, waar New-York hem eene schitterende ontvangst bereidde, zooals blijkt uit de schriften: „Voyage du général Lafayette aux EtatsUnis en 1824 et 1826 (1825, 4 dln)” en „Journal d’un voyage aux Etats-Unis ou Lafayette en Amérique en 1824—1825(1829)” door Levasseur.
Na zijn terugkeer in September 1825 werd Lafayette weder tot afgevaardigde gekozenen stond tot aan de revolutie van 1830 in de voorste gelederen der oppositie. Toen op den 27sten Julij hem de eerste geruchten der volksbeweging ter ooren kwamen, snelde hij naar Parijs en vereenigde zich met andere afgevaardigden tot dezelfde bedoelingen. Den 20sten Julij aanvaardde hij het bevel over de garde te Parijs en tevens over de Nationale garde. Lafitte wist hem te overreden, dat de hertog van Orleans tot koning van Frankrijk moest gekozen worden, en Lafayette verlangde nu een op volkssouvereiniteit gevestigden en door republikeinsche instellingen omstuwden troon, terwijl de hertog van Orleans verklaarde, dat hij zich vereenigde met dit programma, gelijk het den 31sten Julij op het stadhuis was ontworpen. Hoewel de nieuwe grondwet geenszins aan de wenschen van Lafayette beantwoordde, nam hij het besluit, nadat hij den 26sten Augustus tot opperbevelhebber der nationale garde des rijks benoemd was, om den nieuwen troon in bescherming te nemen tegen de Republikeinen.
In de Kamer evenwel stemde hij in den geest der bewegingspartij tegen de Doctrinairen. Toen echter de Kamer besloot den post van opperbevelhebber der nationale garde op te heffen, nam hij den 27sten September zijn ontslag. Treurige gewaarwordingen ondervond hij bij het oproer van 7 Junij 1832 en bij de hierop volgende reactie. — Hij overleed den 20sten Mei 1834, en alle partijen erkenden, dat Frankrijk een edel burger verloren had. Zijne: „Mémoires, correspondance et manuscrits” zijn in 1836—1837 in 6 deelen in het licht verschenen.
George Washington de Lafayette, een zoon van den voorgaande en petekind van Washington. Hij werd geboren in 1772, trad in Fransche dienst en nam als hussaren-officier en adjudant van Grouchy deel aan de veldtogten in Italië, Oostenrijk, Pruissen en Polen. Omdat Napoleon zijn vader niet genegen was, klom hij niet hooger dan tot den rang van luitenant. Sedert 1816 was hij nagenoeg aanhoudend lid van de Kamer van Gedeputeerden, leefde bescheiden in de schaduw van den vaderlijken roem, en overleed in December 1849.
Oscar, markies de Lafayette, een zoon van laatstgenoemde. Hij werd geboren te Parijs in 1816, ontving aldaar zijne opleiding aan de polytechnische school, daarna aan de militaire school te Metz, en zag zich vervolgens geplaatst bij de artillerie. In Algerië onderscheidde hij zich in verschillende gevechten en werd er kapitein en ridder van het Legioen van Eer. Bij zijn terugkeer in Frankrijk afgevaardigd naar de Kamer van Gedeputeerden, nam hij er zitting aan de linkerzijde. Na de Februarij-omwenteling van 1848 werd hij door Ledru-Rollin benoemd tot voorloopig regéringscommissaris in het departement Seine et Marne; ook was hij afgevaardigde voor dit departement in de Constituerende en Wetgevende Vergadering, alwaar hij met de gematigde Republikeinen stemde. Later evenwel gaf hij de voorkeur aan een ambteloos leven.
Edmond de Lafayette, een broeder van den voorgaande. Deze werd geboren te Chavagnac op het kasteel van zijn grootvader, studeerde in de regten en vertegenwoordigde na Februarij 1848 het departement Haute-Loire in de Constituérende Vergadering. Hij was een aanhanger der vrijzinnige gevoelens van zijn geslacht, doch werd niet herkozen in het Wetgevend Ligchaam, zoodat hij zich voor goed van het staalstooneel verwijderde.
