Winkler Prins

Anthony Winkler Prins (1870)

Gepubliceerd op 08-08-2018

Jansbroodboom

betekenis & definitie

Jansbroodboom (St.) of Ceratonia siliqua L. is de naam van eene plant, welke tot het geslacht Ceratonia en tot de familie der Vlinderbloemigen (afdeeling der Caesalpiniaceën) behoort. Het geslacht onderscheidt zich door polygamische (gemengdslachtige) bloemen. Het heeft een 5-deeligen kelk en geene bloemkroon, 5 meeldraden en een zittenden, ronden stempel. De peul springt niet open; zij is lijnvormig, veelzadig, veelhokkig en van scheidswanden voorzien.

De gewone St. Jansbroodboom (C. siliqua X.), ook wel bokshoornboom of carrobenboom genoemd, is een aanzienlijke boom met eene bruinachtig-grijze schors en uitgespreide, veelal gekromde, roode takken. De bladeren zijn veelparig gevind; het aantal paren is 3 tot 5 en de onderste zijn de kleinste. De blaadjes zijn ovaal, van boven stomp en een weinig uitgerond, doch ook wel eens omgekeerd eivormig en 2-lobbig.

Hunne bovenzijde is glanzig. Het eindblaadje wordt vertegenwoordigd door een klein puntje. De bloemtrossen, uit de oksels der bladeren ontspringend, hebben eene paarse kleur. De vrucht wordt ongeveer 3 Ned. palm lang en is meestal gekroond, zamengedrukt, eenigzins bruin en glanzig. Men vindt dezen boom aan de kusten van de Middellandsche Zee, en in Algiers beschaduwt hij de woningen der inboorlingen. Wegens zijne altijd-groene bladeren is hij eene sierplant der parken van Zuid-Europa.

Janse Janse (Zacharias), de uitvinder der verrekijkers, werd geboren te Middelburg omstreeks het jaar 1580. Hij was vermoedelijk leerling bij zijn vader, slijper van brillenglazen, toen hij door het plaatsen van 2 verschillende glazen in eene buis, namelijk een hol- en een bolgeslepen glas, tot de uitvinding kwam, die zijn naam beroemd gemaakt heeft. Anderen evenwel hebben de eerder uitvinding toegekend aan Jacobus Metius en Hans Lipperhey, welke laatste, schoon van Wesel geboortig, te Middelburg woonde en aldaar in 1619 overleed. Het blijkt echter vooral uit de nasporingen van den hoogleeraar Harting, dat Zacharias Janse de uitvinder is, doch dat Jacobus Metius den eersten langeren en Hans Lipperhey den eersten korteren verrekijker vervaardigd heeft, terwijl eindelijk Zacharias Janse met zijn zoon Jan Zacharlasz. in 1618 volgens de theoretische aanwijzingen van Galiléi den eersten sterrekundigen verrekijker hebben geleverd. Het huis, door Zacharias Janse tijdens de uitvinding (1590) te Middelburg bewoond en grenzende aan de Nieuwe Kerk, is in 1846 afgebroken, maar tegen de kerk tevens een gedenksteen geplaatst met het opschrift: „Tegen dezen muur stond het huis van Zacharias Janse, uitvinder der verrekijkers in den jare MDXC”.

< >