Harnisch. (Christian Wilhelm), een verdienstelijk Duitsch opvoedkundige, geboren den 28sten Augustus 1787 te Wilsnach bij Potsdam, bezocht het gymnasium te Salzwedel en studeerde te Halle en te Frankfort aan de Oder in de letteren. Nadat hij een jaar als huisonderwijzer was werkzaam geweest, ontving hij in 1810 gelegenheid, om op kosten van den Staat te Berlijn de methode van Pestalozzi te bestudéren. Hij kwam er in kennis met Fichte, Schleiermacher, Köpke, Zeune, Jahn en anderen, woonde er voor zijne verdere vorming de académische lessen bij, werd in 1812 eerste leeraar aan de nieuwe kweekschool voor onderwijzers te Breslau, gaf eenigen tijd onderrigt aan prinses Charlotte, later keizerin van Rusland, hield tevens académische voorlezingen en wijdde zich met ijver aan de opbeuring van het volksonderwijs in Silézië.
In 1822 werd hij directeur van de onderwijzerskweekschool te Weiszenfels, en in 1842 predikant te Elbei in het district Magdeburg. Van zijne geschriften vermelden wij: „Die deutschen Volksschulen (1812)”, later omgewerkt en uitgegeven onder den titel: „Handbuch für das deutsche Volksschulwesen (1820; 4de druk 1839)”, — „Das Leben des fünfzigjährigen Hauslehrers Felix Kakorbi (1817, 2 dln)”,— „Volständiger Unterricht in der deutschen Sprache (1818, 4 dln)”, — „Darstellung und Beurtheilung des Bell-Lancaster-schulwesens (1819)”, — „Das Turnen (1819)”, — „Die wichtigsten neueren Landund Seereisen für die Jugend (1821—1832, 16 dln)”, — „Die Raumlehre (1822; 2de druk 1837)”, — „Die Geschichte des Reiches Gottes auf Erden (1849, 2de druk)”, — „Die deutsche Bürgerschule (1830)”, — „Anweisung zum deutschen Sprachunterricht (1831)”, — en „Der jetzige Standpunkt desgesammten preuszischen Volksschulwesens (1844)”.
