Fairfax (Thomas, lord), generaal der Engelsche parlementstroepen in den burgeroorlog onder Karel I, werd geboren te Denton in het graafschap York in Januarij 1611. Hij studeerde te Cambridge, diende vervolgens onder lord Vere als vrijwilliger in Holland, en toonde zich na zijne terugkomst zóó afkeerig van Karel I, dat hij bij het uitbarsten van den burgerkrijg door het Parlement benoemd werd tot generaal der ruiterij. Weldra onderscheidde hij zich zoozeer door zijne dapperheid, schranderheid en voortvarendheid, dat aan hem, in de plaats van graaf Essex, het opperbevel werd toevertrouwd, waarna hij echter geheel en al onder den allesbeheerschenden invloed kwam van Cromwell. Als luitenant-generaal zegepraalde hij in den slag bij Naseby (14 Junij 1645), veroverde al het land ten westen van Londen, trok daarna zuidwaarts, omsingelde Exeter en dwong Oxford tot de overgave.
De Koning ontsnapte naar Schotland, doch had nu ook in Engeland geen leger en geene enkele vesting meer. Toen Fairfax Londen was binnengetrokken, zag hij zich door liet Parlement belast met het overbrengen van het geld, dat het Schotsche leger voor de uitlevering des Konings ontvangen zou. Die uitlevering geschiedde den 30sten Januarij 1647. Fairfax bejegende den Vorst met de meeste achting, en werd vervolgens benoemd tot generaal van het leger, welken titel hij behield, toen een deel zijner troepen afgedankt en een ander deel naar Ierland gezonden werd. Daar Cromwell de soldaten, die over dezen maatregel misnoegd waren, tot opstand tegen het Parlement aanspoorde, wilde Fairfax zijne betrekking nederleggen, doch de overige bevelhebbers wisten hem tot andere gedachten te brengen, zoodat hij zelfs instemde met de maatregelen, die men nam om het Parlement te vernietigen. In strijd met zijn last trok hij binnen Londen. Zoodra hij evenwel vernam, dat de Koning naar elders gebragt was, snelde hij naar Cambridge, om hem te zoeken.
Gaarne toch zou hij den Koning gered hebben, maar Cromwell was meester van de omstandigheden. Na den dood van Karel I werd Fairfax bevelhebber der troepen in Engeland en Ierland, doch bij de expeditie naar Schotland, waar men zich vóór Karel II verklaard had, weigerde hij het opperbevel te aanvaarden, weshalve Cromwell zich daarmede belastte. Thans wenschte Fairfax niets vuriger dan den terugkeer van het Koninklijk Huis op den troon van Engeland, en om dit oogmerk te bereiken, bragt hij na den dood van den Protector (1658) zelfs een leger bijeen. Het graafschap York koos hem tot Parlementslid, en in 1660 bevond hij zich aan het hoofd der afgevaardigden, die naar ’s Hage werden gezonden, om Karel II tot het opvatten der teugels van het bewind te bewegen. Na de ontbinding van het Parlement begaf hij zich naar zijne goederen en overleed den 12den Februari) 1671. Hij heeft onder anderen ook „Memoirs” achtergelaten, en zijne „Correspondence” is in 1848 en 1849 in 4 deelen uitgegeven door Robert Bell.
De familie Fairfax ging later naar NoordAmerika en vestigde zich in Virginia. De tegenwoordige (tiende) lord Fairfax woont te Woodburne in Maryland. — Tot dezelfde familie behoort ook Eduard Fairfax, een onechte zoon van sir Thomas Fairfax van Denton en overleden in 1731. Hij heeft eene uitstekende Engelsche vertaling geleverd van Tasso's „Giérusalemme liberata”.
