Disciplinaire magt en straf. Disciplinair, van het latijnsche woord disciplina, eigenlijk onderwijs, onderrigt, leering, wordt in de begrippen, door de beide aan :t hoofd geplaatste woorden uitgedrukt, opgevat als tucht, zoodat disciplinaire magt beteekent magt om te tuchtigen, en disciplinaire straf, eene straf, die tot doel heeft, orde en tucht te handhaven.
Alle instellingen, inrigtingen, maatregelen en middelen tot handhaving en herstelling van orde en tucht worden disciplinaire genoemd. Zoo is tot opvoeding van de jeugd in huis en school eene zekere discipline noodig, en zijn dikwijls zekere disciplinaire straffen onmisbaar, zoo als het benemen van vrijheid van beweging, het ontzeggen van genoegens, en zelfs ligchamelijke kastijding; de wetgevingen der beschaafdste volken erkennen dat regt van ouders en meesters in meerdere of mindere mate.
Vroegere wetgevingen, bij mindere ontwikkeling en beschaving, geven dergelijke disciplinaire magt om disciplinaire straffen uit te oefenen aan den man over zijne vrouw, en aan den werkbaas over zijne leerjongens. Het doel der disciplinaire straf is altijd verbetering, opvoeding van den overtreder; zij is geene straf in den waren zin des woords. De disciplinaire magt moet zich bewegen binnen de grenzen, door dat doel aangewezen; overschrijdt zij die, dan ontaardt zij in misbruik van magt, en hij, die zich daaraan schuldig maakt, kan al ligt vallen in de termen der strafwet, en veroordeeld worden ter zake van mishandeling, onwettige gevangenhouding of wegens eenig ander misdrijf.
Wanneer de vader gewigtige redenen van misnoegen heeft over het gedrag van zijn minderjarig kind, dan kan op zijn verzoek het kind op last van de regtbank in verzekerde bewaring gesteld worden, volgens het Nederlandsch burgerlijk regt; ook dit is een middel van tucht en van opvoeding, tot verbetering van het kind, geen eigenlijke straf. De jonge leeftijd van den misdadiger kan eene reden zijn, dat de strafbaarheid van het misdrijf wordt uitgesloten, en dat, in plaats van eene werkelijke straf, slechts eene disciplinaire op hem wordt toegepast.
Zoo bepaalt onze Code Pénal, dat, wanneer de beschuldigde beneden de zestien jaren oud is, en indien het uitgemaakt is, dat hij zonder oordeel des onderscheids heeft gehandeld, hij zal worden vrijgesproken, maar dat de regter tevens naar omstandigheden zal bepalen, dat hij aan zijne nabestaanden terug gegeven, of voor eenigen tijd in een verbeterhuis gebragt zal worden, om aldaar opgevoed en in hechtenis gehouden te worden.
Zeer verschillend worden in onderscheidene wetten en reglementen de disciplinaire magt en straffen geregeld bij het leger, in de gevangenissen, in gestichten van allerlei aard en strekking, en onder de burgerlijke ambtenaren. In al die gevallen waakt de disciplinaire magt tegen daden, die niet door de algemeene of speciale wetten met straf zijn bedreigd. De disciplinaire straffen worden niet opgelegd en uitgevoerd door de gewone regterlijke magt, maar door de eene of andere administratieve autoriteit. Handhaving van tucht en orde is altijd het éénige doel.
Het uitgebreidst is die magt, uit den aard der zaak, bij de militairen; de dienstreglementen kennen onderscheidene soorten en graden van zoodanige straffen, die door de superieuren aan de inferieuren kunnen worden opgelegd. In gevangenissen, werkhuizen en andere gestichten oefenen de beambten of commissiën, met het toezigt en beheer belast, in zekere mate die magt uit; voor de bevordering van het doel van eene dezer instellingen is er veel aan gelegen dat die magt op doelmatige wijze wordt geregeld en uitgeoefend. Een karakteristiek en gunstig teeken voor den vooruitgang in zedelijkheid en beschaving is het, dat, in overeenstemming met het door de practijk bevestigd gevoelen van de meeste deskundigen, de kastijdingen aan het ligchaam, langzamerhand uit al de reglementen als disciplinaire straffen beginnen te verdwijnen. Ook de burgerlijke ambtenaren, zelfs de onafzetbare, voor het leven aangestelde, zooals de regterlijke, zijn aan eene disciplinaire magt onderworpen, en kunnen door hunne superieuren of door eene vereeniging van huns gelijken, disciplinair gestraft worden.
Geringe dienstovertredingen, of handelingen in strijd met den aard of de waardigheid van hun ambt kunnen daartoe aanleiding geven. De straffen bestaan meestal in waarschuwingen, berispingen, schorsing met of zonder behoud van het tractement, en bij zwaardere overtredingen of herhaling van ’t zelfde feit, zelfs in ontzetting uit het ambt.
