(hertog van) Laatste dauphin van Frankrijk, zoon van den graaf van Artois, later koning Karel X; hij werd geboren te Versailles, 6 Aug. 1775, en overleed 3 Juni 1844 te Görz. Met zijn vader emigreerde hij in 1789, voltooide zijn militaire opleiding te Turijn, en voerde in 1792 een corps uitgewekenen, aan. 10 Juni 1799 huwde hij te Mitau met zijn nicht, Maria Theresa Charlotte, eenige dochter van Lodewijk XVI en Maria Antoinette (zie volgend artikel); het echtpaar hield zich tot 1814 steeds in de nabijheid van Lodewijk XVIII; in laatstgenoemd jaar, toen de verbonden mogendheden in Frankrijk verschenen, begaf hij zich naar het Engelsch-Spaansche hoofdkwartier te St.
Jean de Luz (2 Febr.). Steunende op de hulp der Engelschen nam hij 12 Maart, in naam van het vorstenhuis Bourbon, Bordeaux in bezit, schafte de conscriptie en allerlei drukkende belastingen af en beloofde volle godsdienstvrijheid ; in hetzelfde jaar werd hij generaal-overste der kurassiers en der dragonders en admiraal van Frankrijk, en in 1815 luitenant-generaal van Frankrijk. Na den terugkeer van Napoleon van Elba behaalde hij eerst eenige voordeelen op de Bonapartistische troepen, doch werd 6 April bij Saint-Jacques verslagen en op 9 April bij Pont-Saint-Esprit met zijn leger tot algeheele overgave gedwongen. Na de tweede restauratie der Bourbons werd hij door Lodewijk XVIII naar de zuidelijke departementen gezonden, om de politieke en religieuse vraagstukken aldaar te bestudeeren en tot eene zooveel mogelijk alle partijen bevredigende oplossing te brengen, waarbij zijn partijdig standpunt echter spoedig in het oog viel. In 1823 leidde hij, als opperbevelhebber van het fransche leger, de campagne in Spanje, ten doel hebbende de constitutioneele partij ten onder te brengen; 24 Mei trok hij Madrid binnen en verkreeg na zijn terugkeer den titel van vorst van Trocadero. Bij den dood van Lodewijk XVIII kreeg hij den titel van dauphin van Frankrijk, doch onderteekende, met zijn vader, Karel X van Frankrijk, na de Juli-revolutie te Rambouillet de acte van abdicatie, waarbij hij afstand deed van alle aanspraken op den franschen troon (2 Aug. 1830), ten behoeve van den hertog van Bordeaux; onder den naam van graaf de Marnes vergezelde hij zijn vader en ging in 1836 naar Görz. Toen Karel X stierf, liet A. zich door een deel der Legitimisten als Lodewijk XIX huldigen, doch werd als zoodanig alleen door zijn hofhouding erkend.
