(Fransch woord voor dolfijn). Voorheen titel van den oudsten zoon des konings van Frankrijk, oorspronkelijke titel van de suzeraine heeren der fr. provincie Dauphiné; met Dauphiné viel in 1349 de naam aan die prinsen van het koninklijk huis, welke deze provincie als apanage verkregen; later, toen Dauphiné zijn bijzondere staatsrechten verloren had, wrerd D. een gewone rangtitel der fransche kroonprinsen; in 1830 werd de titel opgeheven; de hertog van Angoulême, oudste zoon van Karel X, was de laatste D. De D. volgde onder het fransche koningschap in rang onmiddellijk op den koning ; ten tijde van Lodewijk XIV werd de D. gewoonlijk Monseigneur genoemd, zonder andere kwalificatie; de vrouw van den D. werd dauphiné geheeten.
D., oorspronkelijk een voornaam (Dalfinus). werd later een titel, evenals graaf en markies; de heerschers van Viennois voerden dezen titel van Guigue IV tot HumbertjII, die van Auvergne van Guillaume VII (1152) af.
Dauphins van Viennois
De eerste der heerschers van Viennois, die den titel D. voerde, was Guigue IV, huwde met Margaretha, dochter van Etienne, graaf van Bourgogne ; hij voerde oorlog met den graaf van Savoie, en stierf in 1142 te La Bussière, aan de gevolgen van zijn wonden, opgedaan onder de muren van Montmélian. Zijn zoon, Guigue V, volgde hem op, onder voogdijschap zijner moeder, Margaretha; hij bracht den door zijn vader aangevangen savooischen oorlog tot een einde, en stierf jong in 1162, op het kasteel Vizille; hij was gehuwd met Béatrix de Montferrat en liet slechts een eenige dochter na; deze, evenzoo Béatrix geheeten, huwde tweemalen, laatstelijk met Hugues III, hertog van Bourgogne, dien zij André schonk, welke de stamvader van een tweede reeks van dauphins van Viennois werd. Hugues III stierf in 1192. André huwde met Béatrix, dochter van den graaf van Forcalquier, welk huwelijk later ontbonden werd ; hij werd bij zijn dood opgevolgd door zijn zoon, Guigue VI. Deze huwde met Béatrix, dochter van Petrus van Savoie, en voerde het eerst het dauphinembleem in zijn wapen; bij werd opgevolgd door zijn zoon Jean I, die, nog geen 20 jaren oud, in 1283 stierf, waarop het dauphinaat op zijn zuster Anna overging; deze huwde met Humbert de la Tour, stamvader der derde reeks dauphins van Viennois; Humbert overl. in 1307, de regeering overlatende aan zijn zoon, Jean II, die in 1318 door zijn zoon Guigue VII werd opgevolgd ; laatstgenoemde, in 1333 kinderloos gestorven zijnde, had zijn broeder, Humbert II, tot opvolger; deze stond in 1349 zijn gebied aan Frankrijk af ; sinds voerde de troonopvolger den titel van Dauphin.
Dauphins van Frankrijk
Dauphins van Frankrijk waren Charles V, CharlesVI, Charles de France (overl 1387) en zijn broeders, Charles (overl. 1400), Louis (overl. 1415): Jean (overl. 1416) en Charles VII; LouisXI, vervolgens zijn als kind overleden zoon Joachim, Charles VIII en twee zijner zoons, beiden Charles geheeten; Louis XII besteeg den troon zonder dauphin geweest te zijn ; hij had twee zoons, beiden jong gestorven, die den titel D. voerden; de titel werd daarop geschonken aan François (overl. 1535), zoon van François I; Henri II en François II voerden beiden voor hun troonsbestijging den titel dauphin, Henri IV niet; onder de regeering van laatstgenoemde was Louis XIII dauphin; achtereenvolgens komen alsnu Louis XIV, Louis, gezegd „le grand dauphin“ (overl. 1711) , Louis, hertog van Bourgogne (overl. 1712) , Louis, hertog van Bretagne, zoon van den vorige (overl. 1712); Louis XV, broeder van den vorige; Louis, zoon van Louis XV (overl. 1765); Louis XVI; Louis Joseph, zoon van Louis XVI (overl 1789); Louis Charles, hertog van Normandie, bekend als Louis XVII ; en eindelijk Louis Antoine, zoon van Charles X.
Valsche dauphins worden geheeten degenen, die getracht hebben door te gaan voorzoons van Louis XVI, als Jean Marie Hervagault, zoon van een kleermaker en geb. te Saint-Ló (dept. Mauche), overl. 1812 in het hospitaal van Bicêtre, waarin Napoléon hem had doen opsluiten ; Mathurin Bruneau, een schoenmaker, geb. te Vézins, 1784;' Henri Louis Hector Hébert, zich noemende baron van Richemont en hertog van Normandie, geb. bij Rouaan, overl. omstreeks 1855, een dergenen, die het meest de aandacht op zich wisten te vestigen; Karl Wilhelm Naundorf, van een joodsehe familie uit Pruisisch Polen, overl. te Delft, 1845, wiens nakomelingen nog heden tot de fransche kroonpretendenten behooren ; en Ligny de Luxembourg, waarschijnlijk een aangenomen naam, overl. in 1867 in Rusland
