Argentijnsche republiek, of confederatie (Republica Argentina, of: confederacion Argentina). Statenbond in bet zuidoosten van Zuid-Amerika.
Ligging, grenzen
De A.R. ligt tusschen 22° en 54° 30' £. B. en 56° 20', — 70° 20' W. L. v. Gr., en omvat een oppervl. van 2894000 km2.; zij grenst ten o. aan den Atl. Oceaan, en aan de staten Uruguay en Brazilië, ten n. aan Paraguay en Bolivia, ten w. aan Chili, ten z. aan Chili en aan straat Magelhaen; tot Argentinië behooren ook de oostelijke helft van van Vuurland en alle in den Atlantischen Oceaan, aan de oostkust van Vuurland, gelegen eilanden. Straat Magelhaen is neutraal gebied.
Algemieene gesteldheid
De geheele landmassa splitst zich in zes natuurlijke gebieden:
1) het westelijk grensgebied, tegen Chili; dit wordt doorloopen door dé Cordilleras of Andes; hoogste toppen de Tupungato, 6178 m., de Aconcagua (zie deze), de Copiapo, 6000 m.
2) oostelijk van dit hoogland v,h Andesgebied strekt zich de Gran Chaco uit, het jachtgebied der Indianen;
3) in het oosten grenst hieraan een door de Parana en de Uruguay ingesloten vruchtbare alluviumvlakte, hier en daar met dichte wouden;
4) het centraalgebied wordt gekenmerkt door een van het noorden naar het zuiden gericht alleenstaand gebergte (de Siërra de Cordoba, 2100 m. hoog,) dat uit graniet, greis en kwarts bestaat en door lagunen en streken met een woestijnkarakter omgeven is;
5) allengs gaat dit gebied naar het zuiden, en wel oostwaarts sneller als westwaarts in de grasrijke pampa’s over; deze streken zijn als bezaaid met kleine lagunen;
6) zuidelijk van de Rio Colorado of Rio Negro (ongeveer onder 39° Z.B.) begint het uitgestrekte gebied van Patagonië (zie aldaar.)
Klimaat
In Buenos-Ayres is de gemiddelde temperatuur in de warmste maand 24° in de koudste 10° C; in de laagvlakten heerscht een kustklimaat, waarin de thermometer zelden boven 35° stijgt en nog zeldzamer beneden 0° daalt. Over het algemeen neemt de warmte niet regelmatig van het noorden naar het zuiden, maar meer naar het zuidoosten af. Vuurland heeft een gemiddelde j aartemperatuur van 6°. De winters zijn zeer mild, zoodat eigenlijk slechts van een warm en een koel jaargetijde kan Vorden gesproken.; het eerste duurt van October tot Mei, het andere van Mei tot September, Op de warme dagen volgen steeds koele nachten; slechts in de noördelijkste streken wordt de warmte drukkend. De regenval is zeer onregelmatig; de jaarl. regenval te Buenos-Ayres wisselt af van 450 tot 1400 m.m. De sterke aanhoudende noordenwind, de Zonda geheeten, is de samoem der Travesias of woeste streken.
Dieren
In de pampas zwerven kudden verwilderde runderen en paarden rond; de voorn, zoogdieren zijn voorts de jaguaar, de puma, de overal verbreide Felix Geoffroyi, de roode wolf of aguara Canis jubatus), de groote vos (Canis m,agellanicus), de zorro (Canis Azaraé), de chincha (Mephites patagonicus); verder 7 vleermuissoorten,een vischottersoort, de comadroa (Didelphys Azaraé), ratten- enmuizensoorten, pampashazen (Dolichotis patagonica), iguanas, viscachas, gordeldieren, lama’s en vicuhas enz. Argentinië is rijk aan vogelsoorten, vooral aan kolibris, papegaaien en struisen; de meest algemeen verbreide vogel hier is de tordo, Icterus sericeus. Voorts zijn er schildpadden, hagedissen, slangen en kikvorschen in tamelijk groote verscheidenheid; de muskieten en zandvlooien maken een ware landplaag uit. Aan de teelt van rundvee, paarden, ezels, muildieren, schapen, lama’s en bijen wordt veel zorg besteed.
Planten
De Argent. flora wordt door prof. Lorentz te Cordoba in 9 afdeelingen verdeeld; de formatie der Antarctische houtgewassen, de Patagonische formatie, de Pampasformatie, de Chaharformatie, de Subtropische formatie, de Punaformatie, de Chacoformatie, de Paraguay- en de Mesopotamische formatie. eD eerste afdeeling reikt ongeveer tot 39° N.B. en wordt gekenmerkt door beukenwouden; de tweede levert een groote verscheidenheid hoornen, kruiden- en struikgewassen; in alle opzichten vormt hiermede de Pampasformatie, waar de grassoorten overheerschend optreden, een contrast; de Chaharform. nadert meer de Patagonische en strekt zich uit over de provinciën Cordoba, Santiago, Catamarca La Rioja, San Juan, Mendoza en San Luis; dit gebied is vooral rijk aan doorndragende gewassen; het subtropische gebied vormt de tuin van Argentinië, de Punaform. omvat de hoogere Cordilleraszones, en heeft een armelijke flora, slechts gekenmerkt door reusachtige Acteasoorten; beoosten de Cordilleras begint de Chacoform., met hoornen van geringe hoogte, bosschen kreupelhout en grasvlakten. De Paraguayform. breidt zich uit over het noordelijk deel der prov. Corrientes en is nog weinig bekend; houtgewassen, welke die der subtropische formatie naderen, schijnen dit gebied te kenmerken. In het overig deel der prov. Corrientes en in de prov.
Entre-Rios heerscht de mesopotamische formatie, die met die der Pampas overeenkomt, doch er door hare wouden en kreupelhout van afwijkt. De landbouw is over het algemeen in A. nog weinig ontwikkeld en brengt slechts weinig producten van den bodem in den handel (Paraguay-thee, mandioca, bananen, cocabladen).
Delfstoffen
Het bergachtige Cordoba is rijk aan marmer; in de prov. San Luis wordt goud gewasschen, en ook ijzer, lood, koper en antimoon gevonden; koper is verder nog voorhanden in het Payengebergte (ZuidMendoza); in de omgeving van Fort San Rafael wordt zout, bergkristal, agaat, amethyst en gekleurd marmer gevonden; de Andes van de prov. La Rioja zijn rijk aan goud, zilver, tin, lood en bergkristal; de Siërra de Alumbre bevat aluin en een overrijke petroleumbron. Het mijnwezen staat in A. echter nog op lagen trap van ontwikkeling.
Bevolking
Deze bedraagt omstr. 3¾ mill. zielen, met inbegrip der Indianen, wier aantal in Patagonië en Chaco op 70.000 wordt berekend. Zij hestaat behalve uit de nakomelingen der spaansche veroveraars, de Argentinos, uit Italianen, Spanjaarden, Franschen, Engelschen, Duitschers en kleurlingen. Het dichtst bevolkt is de omgeving van BuenosAyres (50 op 1 □ km.); de Pampas enPategonië zijn zoo dun bevolkt, dat op 10 □ km. nauwelijks 1 inw. komt.
Indeeling, inwendig bestuur
De republiek is verdeeld in 14 provinciën of staten, elk met een eigen constitutie:
NAAM. OPPERVL. INW.
Buenos-Ayres 215264 km2. 950.000
Santa-Fe 117259 „ 221.000
Entr e-Rios 113789 „ 250.000
Corrientes 125265 „ 200.000
Cordoba 217019 „ 528.000
San Luis 126890 „ 200.000
Santiago 108933 „ 210.000
Mendoza ! 155745 „ 238.000
San Juan 103998 „ 203.000
Rioja 110786 „ 90.000
Catamarca 242309 „ 110.000
Tucuman 62259 „ 304.000
Salta 155847 „ 150.000
Jujuy 93905 „ 56.000
1949268 km2. 3.720.000
Hierbij komen nog de gobernaciones of territoriën: Formosa (Chaco central); Chaco (Chaco austral), Misiones, Pampa, Rio Negro, Chubut, Santa Cruz, Neuquen, Rio Negro, Chubut, Santa Cruz en Tierra del Fuego (Vuurland) — zie deze onderwerpen, — met tezamen 200.000 inw. De algemeene hoofdstad is sinds 1880 Buenos-Ayres. De grondwet van 15 Mei 1853 is in vele opzichten een navolging van die van de Ver. Staten van NoordAmerika; zij werd herzien Juni 1860. Aan het hoofd der republiek staat een president, die voor een tijd van 6 jaren wordt gekozen, door 133 vertegenwoordigers der 14 provinciën; de wetgevende macht berust bij een Senaat en een Kamer van afgevaardigden. Tegelijkertijd met een president wordt een vice-president gekozen; de president is opperbevelhebber der troepen, hij stelt alle burgerlijke, militaire en rechtelijke ambtenaren aan; hij is, evenals zijn vijf ministers (Binnenland, Buitenland, Financiën, Justitie en Onderwijs, Oorlog en Marine), den Senaat en de Kamer verantwoording verschuldigd. Het staande leger telt een duizendtal officieren en omstr. 8000 man: de nationale garde is omstr. 400.000 man sterk.
Handel
Uitvoer : wol. huiden, vee, vleesch, vet, granen, vlas. Invoer: ijzerwaren, wijn, machinerie, hout, stoffen, steenkool, suiker, chemicaliën.
Verkeer
Een 30-tal stoomvaartlijnen, waaronder 1 Nederl., onderhouden een geregelde verbinding met Europa en Noord-Amerika; verder bestaat er een stoomvaart tusschen Buenos-Ayres en Kaap Hoorn ; eindelijk eenige riviervaart. Een 40-tal spoorlijnen met een totale lengte van ruim 15.000 km., verbindt de voorn, bevolkingscentra. Het postwezen telt omstr. 700 kantoren.
Onderwijs, Godsdienst, taal
In A. zijn twee hoogescholen (Buenos-Ayres en Cordoba), een 15-tal collegiën of hoogere industrie-scholen en ongeveer 2000 lagere scholen. De wet laat het oprichten van bijzondere scholen geheel vrij. De heerschende godsdienst is de roomschkatholieke; de A. R. vormt (met Paraguay) ééne kerkprovincie, verdeeld in het aartsbisdom Buenos-Ayres en de onderhoorige bisdommen Cordoba, S. Juan de Cuyo, Parana, Salta en Assuncion in Paraguay. Het Spaansch is de officieele taal; het ontwikkelde deel der bevolking spreekt tevens fransch; in de havenplaatsen heeft het engelsch de overhand. De arbeidersbevolking spreekt een eigenaardig mengelmoes.
Geschiedenis
Het land der La Plata-staten werd tusschen 1513 en 1517 door den spaanschen opperloods Juan Dias de Solis ontdekt, kort daarop door den italiaan Caboto en den portugees de Mendoza nader verkend, en sinds 1553 door Spanje gekoloniseerd; Karel Y stelde in gemeld jaar over deze kolonie een luitenantgeneraal aan die onder gezag van den onderkoning van Peru wérd gesteld; in 1776werd zij een zelfstandig vice-koninkrijk, met BuenosAyres tot hoofdstad. In 1807 deed Engeland eene poging dit gebied te vermeesteren, welke echter mislukte. Tijdens den franschen oorlog in Spanje, zetten de kolonisten in 1810 den onderkoning af, en kozen 22 Mei in naam van Ferdinand VII een voorloopig bestuur, Daar de toenmalige provinciën Paraguay en Uruguay dit bestuur echter niet erkenden, kwam het tot een burgeroorlog, totdat een congres te Tucuman, 9 Juli 1816, de onafhankelijkheid der Vereenigde Staten van de Rio de la Plata proclameerde. In den loop der 19e eeuw hadden herhaaldelijk botsingen met Brazilië en de andere naburige staten plaats, terwijl de gedurige burgeroorlogen het land onafgebroken in spanning en onrust hielden. Eerst in 1870 kwam er eenige vastheid in den staat. Sinds de vrijmaking van Spanje waren president: 1816—18 Payrredom, 1818— 20 Ramirez, 1820—25 Rodriguez (dictator), 1824—25 Don Gregorio Juan de los Heras, 1826—27 Rivadivia, 1327—32 Don Juan Manuel de Rosas, later nogmaals 1835—40 en dictator van 1840—51; 1851—53 Yincente Lopez, 1854 —59 Urquize (constitutioneel dictator), 1861 Santiago Derqui, 1862—68 Bartolomeo Mitré 1868—74.
Dr. Sarmiento, 1874—80 Dr. Avellaneda, 1880—86 generaal Roca, 1888—1890 Miguel JuarezCelman, 1890—95 Pellegrini, 1895—98 José Uriburu, 1898—1903 Julio Roca.
Munten, Maten en Gewichten
Standaardmunt; peso (f2.40 — 100 centavos); behalve deze zilvermunt nog stukjes van 50, 20, 10 en 5 centavos; goudmunten, argentino (f 12.—) en halve argentino. Maten en gewichten: metrieke stelsel.
