of Republica oriental del U., een vrijstaat in Z.-Amerika, ter grootte van 186.920 km.2 en met (in 1901) 954.600' inw.; is in.de nabijheid van den Atl. oceaan vlak, landwaarts heuvelachtig; de Siërra San-Pabjo, welke van het n. naar het z. loopt, is ’t voornaamste gebergte. De bodem is over het algemeen vruchtbaar en voor landbouw en veeteelt zeer geschikt.
Van de vele rivieren die het land doorstroom^n, is de Rio Negro de belangrijkste. De inwoners zijn inboorlingen of Europeanen .van verschillende natiën en Negers. Zij vinden hun bestaan voornamelijk in veeteelt en paardenfokkerij, terwijl huiden, vet, gezouten vleesch, wol enz., de hoofdartikelen van den uitvoer zijn. Landbouw en industrie worden alleen door Europeanen uitgeoefend en zijn nog in zeer achterlijken toestand. Voorn, plaatsen: Montevideo, de hoofdstad en voorn, havenplaats, Maldonado, met een goede haven, Colonia del Sacramento, Union, Independencia en Paysandu. Grondwet van 1829.
Aan 4 hoofd der republiek staat een president en er zijn twee Kamers (Kamer van afgevaardigden en Senaat). Financieele toestand tamelijk -gunstig; inkomsten en uitgaven 1902: 16 millioen pesos; voorn, bron van inkomsten de invoerrechten; de staatsschuld bedroeg in Juli 1902: 123,65 millioen pesos. Leger: 3480 man staande troepen en circa 20.000 man landweer. Spoorwegen: einde 1901: 1944 km. Munt: peso nacionale af2.60. Landskleuren: wit, blauw, wit.
Het land is verdeeld in 19 departamentos. Hoofdstad Montevideo.
Geschiedenis
Vroeger vormde het gebied der republiek U. een gedeelte van het spaansche vice-koninkrijk van Buenos-Aires (Banda Oriental); toen de overige zuid-amerik. koloniën zich losmaakten van Spanje, kondigde ook Buenos-Aires 1811 de republiek af. Van kort daarop ontstane inwendige onlusten maakte Portugal gebruik om de Banda (Mental onder den naam van Cisplatinische provincie 1821 met Brazilië te vereenigen; doch het volk protesteerde tegen deze inlijving en behaalde met ondersteuning van Buenos-Aires 1825 de overwinning op de braziliaansche bezettingstroepen, waarop Dom Pedro 10 Dec. aan Buenos-Aires den oorlog verklaarde. Op 20 Febr. 1828 had een beslissende slag plaats, waarin de Brazilianen werden verslagen; daarop kwam 27 Aug. 1828 de vrede tot stand, waarbij Montevideo als onafhankelijke staat werd erkend. Een congres te Florida vaardigde 10 Sept. 1829 een grondwet uit, welke 18 Juli 1830 als constitutie van de Republica (Mental del U. bezworen wecrd; daarop werd generaal Fructuoso Ribera voor vier jaar tot president gekozen. Op 1 Maart 1835 aanvaardde generaal Manuel Oribe het presidentschap, doch werd in October 1838 door Ribera ten val gebracht. Dit was het begin van een langdurigen burgeroorlog (Colorado’s en Blanco’s), die tot 1851 voortduurde.
In 1852 trad Juan Francisco als president op, doch hij werd reeds 24 Sept. 1853 door een revolutie ten val gebracht. Een voorloopig triumviraat, bestaande uit de generaals Ribera en Lavalleya en den overste Flores, kwam aan het hoofd van den staat en toen 13 Jan. 1854 Ribera overleed, werd Venancio Flores 12 Maart tot president der republiek gekozen.
Weldra verhief zich in de partij der Colorados een heftige oppositie tegen hem, en toen bovendien Oribe in de haven van Montevideo verscheen, verliet Flores 28 Aug. 1855 de stad en legde zijn ambt neer. De dood van Oribe (12 Nov. 1857) gaf aanleiding tot nieuwe beroering en de rust werd nogmaals verstoord, toen generaal Flores in April 1863 bij Colonia landde en zich door de hulp van Colorado’s versterkte. De braziliaansche gezant Saraiva trachtte een wapenstilstand in te leiden, doch de president Aguirre wees zijn bemiddeling af, waarop de gezant Montevideo verliet en braziliaansche schepen ten gunste van Flores tusschen beiden kwamen.
Nog ingewikkelder werd de toestand toen de regeering van Paraguay in een nota van 30 Aug. 1864 de tusschenkomst van Brazilië voor een verstoring van het overwicht der La Plata-staten verklaarde en kort daarna de vijandelijkheden opende. 26 Nov. bezetten de brazil. troepen Salto, waarop Flores, door de brazil. vloot gesteund, 6 Dec. Paysandu aanviel, dat hij 2 Jan. 1865 veroverde. Daarop kwam 20 Febr. te La Union het vredesverdrag tot stand, volgens hetwelk Flores met zijn troepen en een brazil. brigade Montevideo binnentrok en onbeperkte heerschappij uitoefende. Er werd 1 Mei 1865 een verdrag gesloten tusschen U., Brazilië en de argentijnsche republiek tegen Paraguay. Laatstgenoemd land verdedigde zich echter heldhaftig; nadat het contingent van U. bijna geheel was vernietigd en het ar geut. leger 1867 gedeeltelijk teruggetrokken, bevonden zich de Brazilianen eigenlijk nog maar alleen op het slagveld. Flores zelf was reeds in Sept. 1866 naar Montevideo teruggekeerd, waar hij 19 Febr. 1868 door vier Blancos werd vermoord.
De senaat benoemde terstond den broeder van den vermoorde, Don Manoel Flores, tot vooirloopig president, de republiek werd in staat van oorlog verklaard, alle Blancos-officieren en onderofficieren uit het leger verwijderd en de nationale garde samengeroepen. Doch reeds 22 Febr. 1868 stierven Manoel Flores en 21 andere voorname aanhangers van den vermoorde bijna gelijktijdig; de oorzaak van hun dood is onopgelost gebleven.
Bij de verkiezing van een nieuwen president werd 1 Maart 1868 de tot de partij der Colorados behoorende generaal Lawrence Battle eenstemmig gekozen. Doch reeds in Juli 1869 brak onder aanvoering van Caraballo een oproer uit, dat weldra onderdrukt werd. Einde 1870 stonden de Blancos opnieuw op, doch werden in Jan. 1871 nabij Montevideo verslagen. De burgeroorlog duurde voort totdat het aan de argentijnsche republiek in April 1872 gelukte, beide partijen tot een wapenstilstand te bewegen en eindelijk den vrede aan het land terug te geven. Op 1 Maart 1873 werd de advocaat Ellauri tot president gekozen, die door een militaire revolutie genoodzaakt werd 15 Jan. 1875 ’t land te verlaten, waarop in zijn plaats de president van den senaat Pedro Varela werd benoemd. Diens financieel wanbestuur verwekte de oppositie van den handeldrijvenden stand en daarop een algemeene beweging.
Varela verliet ’t land, waarna achtereenvolgens overste Latovre, Vidal, generaal Maximo Santos en generaal Tajes als president optraden. In Maart 1890 werd de vroegere minister van binnenlandsche zaken Herrera y Obes tot president gekozen en kort daarop brak er een financieele crisis uit, welke den val van het kabinet ten gevolge had en U. dwong tot een renteverlaging zijner buitenlandsche schuld. Een poging tot opstand, in Oct. 1891 in Montevideo beproefd, kon gemakkelijk onderdrukt worden, In Maart 1894 aanvaardde de nieuwgekozen president Idiarte Borda zijn ambt. In de lente van 1897 kwam het tusschen de Blaneo’s en Colorado’s tot een waren burgeroorlog. 25 Aug. van dat jaar werd president Borda door een officier vermoord. Vice-president Cuestas nam het bestuur over, ontbond in Febr. 1898 de Kamers en schreef onmiddellijk daarop een vergadering van notabelen uit, die hem tot president koos. Hij slaagde er in, de rust te herstellen en trok zich bij den afloop van zijn mandaat terug.
In zijn plaats werd in Febr. 1903 de leider der liberale Coloradopartij, Battley Ordonez, tot president gekozen, tot groote ontevredenheid der Blanco’s, die weldra in opstand kwamen, en, zich de zwaksten wetende, een guerilla-oorlog onder aanvoering van Saraiva organiseerden, die het geheele land in onrust bracht en handel en verkeer zwaar benadeelde. Literatuur: Uruguay (uitgeg. door het Bureau of- American Republics, Washington 1892), werken van Diaz, Bordoni, van Bruyssel, Araujo (1895).
