(Fr.: essayer; Du.: wardieren, probieren; Eng.: to essay, to assay), het bepalen van het gehalte zuiver zilver of goud in legeringen daarvan met onedele metalen.
De oudste methode is die met de toetssteen (lydiet of kiezellei), waarop een streek (breedte ca. 0,25 cm, lengte 0,8...1,0 cm), wordt gezet met het te onderzoeken voorwerp. Voor zilver wordt de kleur van de streek van het te onderzoeken voorwerp vergeleken met de kleur van de streken van proefstukjes (proefnaalden of toetsnaalden) waarvan het gehalte zilver nauwkeurig bekend is. Voor goud wordt naast de streek van het voorwerp een streek gezet van een proefnaald met dezelfde kleur als het goud van het voorwerp (bij een gelijkblijvend goudgehalte kunnen de kleuren van goudlegeringen variëren van wit, bleekgeel tot rood, al naar de soort van het bijgelegeerde metaal; zo geeft koper een rode kleur, zilver een bleekgele, nikkel een witte kleur aan de legering). Over de beide streken (die vlak tegen elkaar gezet moeten worden) laat men een druppel verdund koningswater uitvloeien. Naarmate het gehalte aan goud lager is, wordt de streek meer aangetast en wordt de kleur donkerbruin. Hoe donkerder de kleur, hoe lager het goudgehalte is.
Het essayeren van zilver geschiedt thans uitsluitend door een oplossing van de legering in salpeterzuur met een keukenzoutoplossing te titreren. Het goudgehalte wordt bepaald door cupelleren, waarbij de legering wordt gesmolten in een poreuze kroes, met toevoeging van een overmaat lood. De onedele metalen worden geoxideerd en de gesmolten oxiden opgezogen door de poreuze wand, zodat uiteindelijk een glanzende metaaldruppel achterblijft. Na het uitwassen wordt het zilver opgelost met kokend salpeterzuur, waarna het zuivere goud resteert.Het gehalte aan edel metaal wordt uitgedrukt in millièmes of duizendsten (0,1% fijn), bij goudlegeringen ook in het aantal karaat. Voor het bepalen van het gehalte van edelmetaallegeringen zijn in de laatste jaren nieuwe (vooral instrumentele) methoden ontwikkeld, zoals titratie- en spectrofotometrische methoden.