(Fr.: technique chimique; Du.: chemisches Verfahren; Eng.: chemical engineering) of chemical engineering, reeds geruime tijd (vanaf het begin van deze eeuw) in de Angelsaksische landen een opzichzelfstaande doe- en denkdiscipline, zoals de ‘electrical engineering’ (elektrotechniek), de ‘mechanical engineering’ (werktuigbouwkunde) en de ‘civil engineering’ (civiele techniek; weg- en waterbouwkunde). Men zou beter kunnen spreken van procestechniek in plaats van van chemische techniek.
Dit uitgebreide vakgebied omvat alle handelingen, nodig om van een chemische vinding die veelbelovend is voor industriële toepassing, te komen tot een technisch en economisch verantwoorde commerciële fabrieksinstallatie.In de gehele procesgang onderscheiden we mechanische, fysische, chemische en mogelijk ook biologische stappen. Dit is aan een voorbeeld duidelijk te maken. Stel dat polyvinylchloride (PVC), dat gebruikt kan worden voor het maken van o.a. badgordijnen, regenjassen, waterleidingspijpen en vloertegels, de chemische vinding is. In dit voorbeeld wordt slechts de omzetting van het monomeer vinylchloride (VC) tot PVC in granulevorm beschouwd; de bereiding van de grondstof (VC) en de verwerking van de PVC-granules tot eindprodukten worden buiten beschouwing gelaten, VC wordt per schip onder druk aangevoerd, opgeslagen en verpompt naar de VC-zuiveringsinstallatie (mechanische stap). Daarin wordt de inhibitor, de stof die ervoor zorgt dat het VC niet tijdens het transport en de opslag reeds ongecontroleerd polymeriseert, verwijderd door wassen en destilleren (fysische stap); aan het gezuiverde VC worden water, een emulgator of een stabilisator, en een katalysator toegevoegd, waarna de massa naar de polymerisatiereactor wordt gepompt (mechanisch/fysische stap); VC polymeriseert al dan niet volledig (chemische stap), het reactiemengsel verlaat de chemische reactor als een suspensie of als kleine ‘pareltjes’ verdeeld in water. De emulgator, stabilisator en resten van de katalysator moeten uitgewassen worden (fysische stap), waarna water verwijderd wordt door filtreren of centrifugeren en drogen (fysische stap). Het verkregen poeder wordt gesmolten en de smelt in een extruder verwerkt tot granules (fysische/mechanische stap); deze worden in zakken verpakt en opgeslagen (mechanische stap).
Aan dit voorbeeld wordt ook gedemonstreerd, dat de chemische reactor slechts een klein, zij het een zeer essentieel, onderdeel van de gehele installatie is. Elk onderdeel moet op technisch verantwoorde wijze ontworpen worden, terwijl de gehele installatie vervolgens economisch geoptimaliseerd wordt.
De benodigde basiswetenschappen voor de ontwerpen van processen zijn wiskunde, fysica, chemie en eventueel biologie. De eerstgenoemde twee zijn nog belangrijker dan de chemie. Vandaar dat beter van een processengineer dan van een chemical engineer gesproken kan worden.
De wiskundig-fysisch-technische basis, belangrijk voor de procesingenieur, omvat stromingsleer, warmte- en stofoverdracht, procesdynamica, sterkteleer, meet- en regeltechniek, materiaalkunde en fysische chemie.
Op het ontwerp van het proces en van het produkt volgen het ontwerp van de installatie, de constructie, de montage en de inbedrijfstelling van de installatie. Alleen goed samenwerkende teams van verschillend geaarde procesingenieurs kunnen alle processengineeringproblemen gezamenlijk tot een oplossing brengen. Naast de samenwerking van de werktuigkundig-, fysisch- en chemisch onderlegde ingenieurs is ook een goede balans tussen meer praktisch en meer theoretisch ingestelde ingenieurs van groot belang.