Technische encyclopedie

Winkler Prins (1975)

Gepubliceerd op 10-01-2025

BROOM

betekenis & definitie

(Fr.: brome; Du.: Brom; Eng.: bromine), Nederlandse naam voor bromium, symbool Br, chemisch element met atoomnummer 35, relatieve atoommassa 79,909, natuurlijke isotopen 79Br (50,54%) en 81Br (49,46%). De naam is afgeleid van het Grieks: bromos = stank, wegens de onaangename geur van broomdampen. Broom is een donkerroodbruine vloeistof; dichtheid 3,12 kg m−3, smeltpunt −7,2 °C, kookpunt 58,8 °C. De dampen zijn bruin, prikkelend, onaangenaam riekend en giftig. Broom is matig oplosbaar in water (3,41 g per 100 g H2O bij 20 °C), doch aanzienlijk beter in aanwezigheid van broomwaterstofzuur of bromiden; de waterige oplossing heet broomwater. Broom is volledig mengbaar met niet-polaire oplosmiddelen, Het molecule bestaat uit twee atomen (Br2).

Broom behoort tot de hoofdgroep VII van het Periodiek systeem, die der halogenen. Het is een niet-metaal. Het is minder reactief dan chloor, reactiever dan jood en staat ook in verder chemisch gedrag tussen deze twee in. Het verbindt zich onder vorming van bromiden met vrijwel alle elementen (uitgezonderd de edelgassen), zij het in enkele gevallen slechts bij hoge temperatuur of in aanwezigheid van een katalysator. In de koude lost het zelfs goud op, platina daarentegen niet.

Bereiding geschiedt door waterige oplossingen van broomzouten met chloor te behandelen en het gevormde broom door inblazen van stoom uit de oplossing te dampen. Bij oplossingen met lage bromidenconcentratie, zoals zeewater, moet eerst een gecompliceerde concentreringsprocedure worden toegepast. Broom wordt ook wel bereid door elektrolyse van bromiden. Broom wordt voornamelijk gebruikt in de vorm van etheendibromide, dat gemengd met etheenchloride wordt toegevoegd aan het antidetonatiemiddel (antiklopmiddel) tetra-ethyllood; de afzetting van lood in een verbrandingsmotor wordt dan tegengegaan doordat zich vluchtige loodzouten vormen. Verder vinden broom en broomverbindingen toepassing als bleekmiddel, desinfectiemiddel, oplosmiddel en in farmaceutische preparaten. Bromiden worden gebruikt in lichtgevoelige emulsies, bromaten als matige oxidatiemiddelen.

Broom komt in een groot aantal organische verbindingen voor. Technisch is vooral etheendibromide, BrHC ═ CHBr, belangrijk. De synthese van vele organische verbindingen leidt men via broomverbindingen, daar het broomatoom zeer gemakkelijk in een molecule te brengen en later weer te vervangen is. Organische broomverbindingen worden vaak als oplosmiddel gebruikt. Broomethaan of ethylbromide C2H5Br, verkregen uit ethanol en fosforpentabromide, vindt toepassing als ethyleringsmiddel.

Farmaceutische broompreparaten zijn voor het merendeel bromiden. Zij worden sinds meer dan een eeuw als kalmeringsmiddelen gebruikt; door de opkomst van de tranquillizers is dit gebruik verminderd.

< >