Wat is de herkomst van het woord speculaas? Heeft het iets te maken met Sinterklaas?
Nee, met Sinterklaas heeft het niets te maken. Er bestaan verschillende verklaringen voor de herkomst van speculaas. Speculaas kan ontstaan zijn uit speculatie, een achttiende-eeuwse benaming van een harde, gekruide koek, en ook wel een naam voor klein suikergoed dat gebruikt werd als tafelversiering. Volgens het Etymologisch Woordenboek van Van Dale is de oorspronkelijke betekenis van speculaas ‘fantasiegoed’, en bestaat er een verbinding met speculeren, dat van het Latijnse speculare (‘(be)spieden’) is afgeleid.
Speculaas kan ook ontleend zijn aan het Latijnse speculatio (‘bespiegeling’, en later ook ‘zin’, ‘welbehagen’). Ergens speculatie in of aan hebben betekende in de zestiende eeuw ‘ergens zin in hebben’. Speculatie werd daarom ook overdrachtelijk gebruikt als naam voor bepaalde luxe goederen, in het bijzonder voor een soort gebak voor fijnproevers (‘een welbehagen voor de tong’).
Een derde verklaring is dat speculaas ontleend is aan het Latijnse speculum (‘spiegel’), meervoud specula. Speculaas werd vanouds voorgevormd op houten speculaasplanken, waarin de figuren in spiegelbeeld (dus in specula) waren uitgesneden. Het lag voor de hand de producten van deze specula speculazen of speculaasjes te noemen.
