Gezegden

Riemer Reinsma (1998)

Gepubliceerd op 17-04-2025

Jansalie

betekenis & definitie

Een jansalie is een slappe figuur. Deze figuur heet naar de salieplant, omdat men uit de bladeren van de salieplant saliemelk placht te bereiden, een ‘flauwe, zoetachtige slemp’ zoals het WNT het noemt. Jan Salie kennen we vooral als het futloze personage uit het boek Jan, Jannetje en hun jongste kind (1841) van Everardus Johannes Potgieter; Jan Salie was het symbool van de kwalijke mentaliteit die de auteur in het negentiende-eeuwse Nederland meende te signaleren. Potgieter beschrijft hem als ‘den langen slungel [...], die ginder slemp schenkt, en ginder slemp lept [= met kleine teugjes drinkt]: welke doffe oogen! - welk een meelgezigt! - welk eene houding van slierislari! - [...] de patroon aller slaapmutsen, aller soepjurken, aller sloffen te onzent!’

De naam Jan Salie zelf was echter geen creatie van Potgieter. De schrijver maakte gebruik van een fictieve naam die al enkele eeuwen bestond. We vinden hem al in 1622 in een klucht van W.D. Hooft, waar de beschrijving niet veel vleiender uitvalt: ‘een soete sullevaer’, een ‘goe slocker’, ‘een slaep’rigen bloed’ [= vent].

< >