Tegenwoordig lees je vaak de kreet een humanitaire ramp. Klopt dit wel, als je ervan uitgaat dat humanitair 'menslievend' betekent?
Een humanitaire ramp is letterlijk gezien inderdaad vreemd, maar toch is deze combinatie niet fout. Het bijvoeglijk naamwoord humanitair wordt hier op een bijzondere manier gebruikt. Het drukt uit dat het ‘vanuit het oogpunt van menslievendheid’ om een ramp gaat. Vergelijk: een psychologisch voordeel en een historisch dieptepunt: het voordeel zelf is niet psychologisch, net zomin als het dieptepunt zelf historisch is.
Hier is sprake van een indirect of metonymisch gebruik van bijvoeglijke naamwoorden. Meestal noemt een bijvoeglijk naamwoord een bijzonderheid van het zelfstandig naamwoord dat erop volgt: zo is regenachtig weer weer dat regenachtig is. Maar soms bestaat er een andere relatie tussen het bijvoeglijk en het zelfstandig naamwoord. In bijvoorbeeld benauwd weer heeft benauwd niet echt betrekking op het weer, maar op het feit dat men het van het weer benauwd krijgt.
Als we een combinatie als een humanitaire ramp ‘fout’ zouden noemen, dan zouden we ook allerlei andere ingeburgerde combinaties, bijvoorbeeld een woedende brief en vallende ziekte, moeten afkeuren. We kunnen beter accepteren dat in taal nu eenmaal meer mogelijk is dan de logica doet vermoeden.
