Dit betekent eenvoudige werkzaamheden uitvoeren. Handdiensten waren een belasting in natura. Deze bestond eruit dat de ingezetenen van een gemeente persoonlijk een bijdrage leverden aan de ‘openbare werken’ in de gemeente. Ze moesten daarvoor zelf het gereedschap meebrengen: spade, kruiwagen, hoosvat enzovoort. Meestal ging het om het onderhoud van wegen, dijken en waterleidingen. Ook spandiensten waren een belasting in natura. In dit geval moesten ingezetenen een of meer spannen ter beschikking stellen, dat wil zeggen een koppel trekpaarden, al dan niet met een wagen.
In de huidige gemeentewet bestaat de verplichting tot hand- en spandiensten niet meer.
