Wat is de eigenlijke betekenis van de uitdrukking van haver tot gort?
a De uitdrukking bestaat al sinds de zeventiende eeuw in het Nederlands en is afkomstig uit de graanhandel. Handelen van haver tot gort wilde zeggen dat een graanhandelaar in vrijwel alle soorten graan handelde, dat zijn assortiment erg uitgebreid was. Later werd de uitdrukking ook figuurlijk gebruikt en ging ze ‘geheel en al, door en door’ betekenen.
b De uitdrukking is een verbastering van van haven tot gors. Gors betekende in het Middelnederlands ‘aangeslibd land’. Van haven tot gors betekende dus zoiets als ‘van de zee tot op het vaste land’, met andere woorden: ‘overal’. Toen het woord gors in onbruik raakte, ging men ervan uit dat er gort mee bedoeld was. Vervolgens is voor haven ook een graansoort in de plaats gekomen: haver.
c Oorspronkelijk luidde de uitdrukking van avere te avere. ‘van voorouder op voorouder’. Sommige moderne woordenboeken vermelden aver nog steeds in de betekenis ‘kind, nakomeling’, maar merken daarbij wel op dat het woord verouderd is. Toen de betekenis van aver in vergetelheid was geraakt, ging men dit woord interpreteren als haver en is de variant met gort opgekomen.
