Weerbeeld dat bij een bepaalde luchtsoort hoort en in sterke mate wordt bepaald door de aard van het aardoppervlak, waarboven die luchtsoort zich op dat moment bevindt. De temperatuur van het aardoppervlak, bijvoorbeeld, bepaalt mede of de opbouw van de atmosfeer in de onderste niveaus stabiel dan wel onstabiel is.
Wanneer de temperatuur van die lucht lager is dan die van het onderliggende aardoppervlak, wordt gesproken van koude massa. De opbouw van koude massa is dus onstabiel. Er kunnen spontaan krachtige verticale bewegingen ontstaan, waardoor er transport van warmte en waterdamp plaatsvindt naar de hogere luchtlagen (convectie). De bijbehorende bewolking is dan ook doorgaans van het geslacht cumulus en/of cumulonimbus. De neerslag is buiig van karakter. Het zicht is gewoonlijk goed. Door de grote uitwisseling met de hogere luchtlagen is zowel de windrichting als de windsnelheid nogal aan fluctuaties onderhevig. Overdag kan, bij een rustig weerbeeld met weinig bewolking, koude massa overgaan in warme massa. Ook invloeden van land en zee kunnen bij deze transformatie een rol spelen. In het najaar, bij een relatief warm zeeoppervlak, kan lucht die boven die zee koude massa is, eenmaal boven land aangekomen, overgaan in warme massa. Het kustgebied is dan zonnig, maar verder landinwaarts ontstaat eerst cumuliforme bewolking, die verderop uitspreidt in uitgestrekte wolkenvelden. In het voorjaar gebeurt vaak het omgekeerde, met als gevolg aan de kust veel bewolking en juist landinwaarts een meer gebroken wolkendek.
Zie ook: frontaal systeem
Zie ook: koufront
Zie ook: transformatie (van een luchtsoort)
