(Choerrieten) [OT: Horieten], in de oudheid volk in Voor-Azië. GESCHIEDENIS. De Hoerrieten speelden in het 2e millennium v.C. een belangrijke rol.
De eerste Hoerrieten verschenen tegen het eind van het 3e millennium v.C. in het noorden van Mesopotamië en in het gebied ten oosten van de Tigris (Kirkoek, Erbil). In de bronnen worden zij dan aangeduid als Soebir (Soebareeër; de streek als Soebartoe). Vanuit hun kerngebied (zij waren sterk vertegenwoordigd in →Sjemsjara) verbreidden zij zich geleidelijk, om vooral na 1500 v.C. in Zuidoost-Anatolië, Syrië en Palestina door te dringen. Deze sterke verbreiding hangt samen met een machtsontplooiing, waarbij een kleine Indo-arische heerserskaste (vorsten en adel, vooral de marjannu, wagenstrijder) een leidende rol speelde, en de door hem geïntroduceerde met paarden bespannen strijdwagen een belangrijke factor was. Her en der in Syrië en Palestina kwamen staatjes voor onder vorsten met Hoerritische namen, zoals Birjawaza van Damascus en Abdi-Hepa van Jeruzalem. Teksten uit →Alalach, →Oegarit, Taanach en →Amarna laten zien hoe belangrijk de Hoerritische component van de bevolking was.
Deze infiltratie vond zijn oorsprong in het Hoerritische machtscentrum in Noord-Mesopotamië, vooral het gebied van de rivier de Haboer (ook wel genoemd Hanigalbat) waar rond 1500 v.C. de staat →Mitanni ontstond die tot ver in de 14e eeuw v.C. een belangrijke rol speelde in de internationale politiek. Een onderdeel van deze staat was >Noezi waar in de enkele duizenden Babylonische oorkonden uit de 15e-14e eeuw v.C. een duidelijke neerslag van de Hoerritische taal en cultuur wordt aangetroffen.CULTUUR, GODSDIENST. Op cultureel gebied valt een duidelijke beïnvloeding door Mesopotamische elementen waar te nemen. Tijdens het Hettitische Nieuwe Rijk (→Hettieten, GESCHIEDENIS), ca.1400 v.C.-1200 v.C., valt een sterke Hoerritische beïnvloeding waar te nemen m.n. vanuit →Kizzuwatna, o.a. in de godsdienst, zoals blijkt uit het voorkomen van veel Hoerritische cultische en rituele teksten. Men spreekt wel van een ‘Hoerritische interpretatie’ van het Hettitische pantheon, m.n. in het rotsheiligdom van Yazilikaya (bij Hattusa), waar reeksen goden worden afgebeeld; in het hoofdpaneel staan Tesjoeb (Tesub) en Hepat naast elkaar, blijkbaar geïdentificeerd met de Hettitische stormgod van Hatti en de zonnegodin van Arinna. Belangrijk was de rol van de Hoerrieten in het doorgeven van de Babylonische cultuur, o.a. via vertalingen van mythische teksten zoals het →Gilgamesj-epos. De Hoerritische cultuur beïnvloedde ook Assyrië.
TAAL. De Hoerritische taal is nog onvolledig bekend. Uitgangspunt vormde reeds in 1890 de lange brief van koning Toesjratta van Mitanni (14e eeuw v.C., bijna 500 regels) te Amarna gevonden. Verder zijn teksten bekend uit →Mari, Hattusa, Oegarit en sinds 1974 ook uit Emar (aan de Eufraat, bij Meskene). Uit Oegarit is een Hoerritisch lied bekend, voorzien van muzikale notatie, dat men heeft gereconstrueerd en in 1976 op een grammofoonplaat uitbracht. De taal is van het agglutinatieve type (→agglutinerende talen), met reeksen suffixen achter de woordstam en een gecompliceerd werkwoordelijk systeem met een ergativus (of agentief, de handelende persoon aangevend), waarbij het onderscheid tussen transitieve en intransitieve werkwoorden essentieel is.
Hoewel men van de morfologie vrij veel, van het lexicon daarentegen vrij weinig weet (ondanks enkele woordenlijsten uit Hattusa en Oegarit), blijft het vertalen van Hoerritische teksten nog zeer moeilijk. Dit is ook toe te schrijven aan het feit dat het Hoerritische in geen van de bekende taalfamilies is onder te brengen, al is er enige verwantschap met de taal van Oerartoe.
LITT. Algemeen, geschiedenis: IJ.Gelb, Hurrians and Subareans (1944); H.G.Güterbock, The Hurrian element in the Hittite empire (in: Cahiers d’histoire mondiale I, 1954); E.A.Speiser, The Hurrian participation in the civilizations of Mesopotamia, Syria and Palestina (in: Cahiers d’histoire mondiale I, 1954); H.Otten, Hethiter, Hurriter und Mitanni (in: Fischer Weltgeschichte III, 1966); A. Kammenhuber, Die Arier im Vorderen Orient (1968); A.Kammenhuber, Hurriter (in: Reallexikon der Assyriologie in, 1975); V.Haas e.a., Das hurritolog. Archiv (in: Corpus der hurrit. Sprachdenkmäler I, 1975). Taal: E.A.Speiser, Introduction to Hurrian (1941); F.W.Bush, A grammar of the Hurrian language (1968); I.M.Diakonoff, Hurriter und Urartäer (1971).
Lied: Sounds from silence. Recent discoveries in ancient Near Eastern music (1976).
