Nieuwe encyclopedie van Fryslân

Meindert Schroor PhH (2016)

Gepubliceerd op 10-01-2025

Zwaluwen

betekenis & definitie

De huiszwaluw (wytgatswel) en boerenzwaluw (boerswel) staan sinds 2004 op de Rode Lijst als gevoelige soorten.

De oeverzwaluw (ierdswel) is niet direct bedreigd. Huiszwaluwen overwinteren in tropisch- en Zuid Afrika en komen terug vanaf half april en vertrekken vanaf eind juli tot begin oktober. Zij broeden vooral onder dakgoten en het dakoverstek van bebouwingen. Eind jaren 1970 aantalschatting in Fryslân (buiten de eilanden): 5.000 broedparen. De (landelijke) teruggang sinds begin jaren 1970 bedraagt 70%. Vanaf 2005 mogelijk enig herstel. De boerenzwaluw overwintert ten zuiden van de Sahara in Centraal- en Zuid-Afrika. Ze komen vanaf eind maart-begin april terug en vertrekken september-oktober. Nestelen ook in schuren e.d. Populatieschommelingen o.a. sterk afhankelijk van jaarlijkse overwintering en zandstormen in Afrika. In Fryslân meer dan 5.000 broedparen (eind jaren 1970). Vanaf de jaren 1990 geleidelijke achteruitgang. De oeverzwaluw broedt in kolonies. In Fryslân in de steile wanden van zandafgravingen en in speciaal aangebrachte oeverzwaluwwanden. Circa 1.000-1.500 broedparen eind jaren 1970, broedt vooral in Noordoosten Zuid-Fryslân, vanaf jaren 1980 enige toename. Overwintert ten zuiden van Sahara. Trek: vooral april/ mei en juli/augustus.

De gierzwaluw (toerswel) behoort tot een geheel andere familie. Broedvogel in kolonies in oude stadswijken (onder dakpannen e.d.). Overwintert in Afrika ten zuiden van de evenaar. Voorjaarstrek eind april en najaarstrek vooral eind juli. In Fryslân eind jaren 1970 talrijke broedvogel 1.000-5.000 paar. De nachtzwaluw (deislieper) behoort weer tot een andere familie. Sporadische broedvogel in het uiterste zuidoosten van Fryslân.

Zie: Piersma, Th., Sweltsjes fan Gaast (2014); Atlas Broedvogels 1 en 2; Husting, F. e.a. Basisrapport voor de Rode Lijst Vogels volgens Nederlandse en IUNCN-criteria (2004); Vogels Friesland 2 en 3;www.sovon.nl; www.friesevogelwachten.nl.

< >