Encyclopedie van de evolutiebiologie

Prof. Nico M. van Straalen (2019)

Gepubliceerd op 15-07-2020

Caudaal

betekenis & definitie

Aan de achterkant, richting de achterzijde van de lichaamsas, naar de staart

Het woord caudaal is afgeleid van het Latijnse cauda (staart). Het tegenovergestelde is frontaal (naar voren). Bij de mens wordt “naar voren” ook omschreven als craniaal (naar de schedel). Caudaal is bij dieren hetzelfde als posterior (achterkant), wat staat tegenover anterior (voorkant), maar bij de mens worden anterior en posterior anders gebruikt.

Bij de meeste dieren loopt de fronto-caudale as ongeveer horizontaal maar bij de mens en bij bipedale dieren loopt hij min of meer verticaal. Met caudaal wordt niet per se een positie helemaal aan het eind van het lichaam bedoeld. Je kunt bijvoorbeeld spreken over de wervels caudaal van de halswervels (dat zijn de borstwervels).

De vorming van een fronto-caudale as in het embryo wordt bij alle Metazoa gereguleerd door Hox-genen. Deze genen hebben door het hele dierenrijk de functie om de lichaamsas een bepaalde polariteit te geven, dat wil zeggen dat verschillende onderdelen verschillende identiteiten krijgen (bijvoorbeeld hals, thorax, abdomen, enz.). Zelfs bij dieren met radiaire symmetrie, zoals zeeanemonen, zijn Hox-genen betrokken bij de lichaamsas, maar alleen loopt die in een cirkel met de mondholte als middelpunt.

De fronto-caudale as is de tweede as van het menselijk embryo die gevormd wordt. Hij ontstaat bij de aanleg van de primitiefstreep, vanaf de caudale kant; daarna wordt de vorming doorgezet in frontale richting, waarbij tegelijkertijd de darm en het mesoderm ontstaan. De vorming van de neurale buis vindt ook plaats langs deze as, maar die begint frontaal en breidt zich naar caudaal uit, waarbij de primitiefstreep weer verdwijnt. Deze manier om de lichaamsas vast te leggen is kenmerkend voor alle Amniota.