Woonhuizen. In Sommelsdijk staan langs de Voorstraat en ook meer dan bij vergelijkbare dorpen in de omgeving aan de kerkring diverse oude huizen.
Van deze overwegend diepe huizen dateren de oudste voorbeelden uit het begin van de 17de eeuw. Bijvoorbeeld de tegen de noordgevel van het koor van de Herv. kerk gebouwde huizenrij Kerkstraat 2-12 is interessant.
Deze in 1948 onder leiding van M.C.A. Meischke gerestaureerde panden met trapgevels dienen nu als museum.
Andere voorbeelden van 17de-eeuwse huizen met trapgevels zijn Kerkstraat 3, Dubbele Ring 18, Enkele Ring 41 en Oostdijk 47. Het belangrijkste huis van het dorp is het Van Aerssenhuis (Voorstraat 31), een tweelaags huis met een vroeg-17de-eeuwse kern, waarvan men de trapgevel met versierde boogvelden later in een wit geschilderde puntgevel heeft veranderd.
De deuromlijsting met pilasters uit circa 1730 vertoont Lodewijk XIV-vormen, evenals de klokgevel (1729) van het toen toegevoegde buurpand (Voorstraat 33). Het interieur bevat diverse onderdelen in Lodewijk XIV-stijl, waaronder enkele stucplafonds.
Op het achterterrein staat een koetshuis (Van Gorcumstraat 20) uit de eerste helft van de 19de eeuw. Voorbeelden van 17de-eeuwse diepe eenlaagspanden met een tuitgevel vaak een later versimpelde trapgevel zijn: Dubbele Ring 1-9 en 27, Enkele Ring 21, 31-33 en 73-77 en verder Voorstraat 29 uit 1683, met een gevelsteen die metselaarsattributen toont.
Het smalle huis Voorstraat 19 heeft een klokgevel uit circa 1760.Diverse panden met een oude kern kregen in de 19de eeuw een lijstgevel.
Voorbeelden zijn de lijstgevel met ingezwenkte zijkanten bij Voorstraat 3 en Enkele Ring 37 en de lijstgevel van Voorstraat 5, waar de buitenste 17de-eeuwse klauwstukken bewaard zijn gebleven. Bij het huis Voorstraat 9 zijn de hardstenen stoeppalen in Lodewijk XVI-stijl nog laat-18de-eeuws. Het in opzet 18de-eeuwse pand Voorstraat 22 kreeg rond 1840 een nieuwe gevel en dakruiter. Daarna is het lange tijd als raadhuis in gebruik geweest. Binnen bevinden zich nog stucwerkplafonds uit de overgang van de Lodewijk XIVnaar Lodewijk XV-stijl (circa 1750). Ook het herenhuis Voorstraat 28 kreeg gezien de zwikken in de bovenlichten van de vensters rond 1840 de huidige gepleisterde voorgevel.
Voorstraat 27 en Marktveld 1 zijn beide voorbeelden van dubbelpanden die rond 1860 achter één gevel zijn verenigd. Een neoclassicistische vorm en een opvallende getande attieklijst heeft de gevel van Voorstraat 42 (circa 1860); eclectische details vertoont Voorstraat 35 (circa 1870). Neorenaisance-vormen hebben de huizen Binnenweg 15 en Van Aerssenstraat 36 (beide circa 1905). Vrijwel identiek ontworpen door dezelfde onbekende architect zijn de met neorenaissance- en jugendstilelementen versierde herenhuizen Marktveld 3 (1902) en St. Joris Doelstraat 13-15 (circa 1910). De gedeeltelijk gepleisterde dubbele woning Dorpsweg 15-17 is rond 1915 opgetrokken. Het woon- en winkelpand Voorstraat 21 (circa 1925) is ontworpen met expressionistische details.
