Woonhuizen. De bebouwing van Gouda bestaat voornamelijk uit diepe huizen met gemeenschappelijke bouwmuren.
Sommige huizen bevatten nog (delen van) een middeleeuws houtskelet achter een later vernieuwde voorgevel, zoals Peperstraat 130 (pui met koetsdeuren uit 1737; gerestaureerd 2001) en Lage Gouwe 2 (gevel tweede helft 19de eeuw). Een kern met 15de-eeuwse resten hebben Dubbele Buurt 4-6 en Molenwerf 9 (gevel 1737). Kort na de stadsbrand van 1527 werd het oorspronkelijk 15de-eeuwse pand Naaierstraat 6 herbouwd in opdracht van Jan de Steenhouwer. Laat-gotisch is het geveldeel met Gobertangesteen en visblaasvormige versieringen en afbeeldingen uit het steenhouwersambacht. De trapgevel werd in de 18de eeuw veranderd in een ingezwenkte geveltop en ook de pui is 18de-eeuws.
Uit de eerste helft van de 16de eeuw dateert verder het huis Westhaven 65 met geprofileerde hoekblokken en speklagen in Lede- en Gobertangesteen. De trapgevel heeft men begin 19de eeuw veranderd in een ingezwenkte lijstgevel. Binnen bevinden zich een 16de-eeuwse balklaag met korbeelstellen voorzien van sleutelstukken met peerkraalprofiel en een in 1630 door Anthony Hendriksz beschilderd plafond. Het later gepleisterde dwarse huis Blauwstraat 17-19 heeft nog aanzetten van laat-middeleeuwse zijtrapgevels. Van 16de-eeuwse oorsprong zijn onder meer ook de panden Wijdstraat 6 (1506), Markt 68 (1540), Hoge Gouwe 5 en 53 (beide 1547) en De Vier Heemskinderen (Wijdstraat 2; 1568).
