Monumenten in Nederland: Zuid-Holland

Ronald Stenvert, Chris Kolman, Saskia van Ginkel-Meester, Elisabeth Stades-Vischer, Sabine Broekhoven en Ronald Rommes (2004)

Gepubliceerd op 02-01-2020

De Herv. kerk in Leerdam

betekenis & definitie

De Herv. kerk (Kerkstraat 32), oorspronkelijk gewijd aan Maria, is een driebeukige pseudo-basilicale kruiskerk met vijfzijdig gesloten koor en een ingebouwde toren van twee geledingen met balustrade, tentdak en lantaarn. De onderste torengeleding met spaarnissen en zware haakse steunberen verrees in de tweede helft van de 13de eeuw.

In de eerste helft van de 15de eeuw kwam een gotisch dwarsschip tot stand, in de tweede helft van die eeuw gevolgd door het laat-gotische koor en de sacristie (beide met speklagen). Verder heeft men toen de toren verhoogd.

Daarin hangen een door Wilhelmus en Jasper Moer gegoten klok (1517) en een klok van François Hemony (1659). Het noordtransept werd begin 16de eeuw breder herbouwd, waarna men rond 1550 het bestaande smallere schip verving door het huidige brede schip, waarbij de toren ingebouwd raakte.

Tevens ontstond toen het zuidportaal. Een ingrijpende restauratie in 1863-'65 is in 1954-'60, onder leiding van T. van Hoogevest, weer grotendeels ongedaan gemaakt.

Bij die tweede restauratie is de kerk ontpleisterd, zijn het noordportaal en de traptoren naast het zuidportaal gereconstrueerd en heeft men de torenspits vernieuwd en voorzien van een gemetselde balustrade.Het interieur wordt gedekt door een stenen netgewelf (koor) en een houten tongewelf (schip). Fragmenten van een laat-15de-eeuwse muurschildering bevinden zich op de oostmuur van de toren. Tot de inventaris behoren een preekstoel met koperen lezenaar (tweede kwart 17de eeuw), een groot tiengebodenbord met het wapen van koning-stadhouder Willem III (1698), drie predikantenborden (19de eeuw) en een door C.G.F. Witte gebouwd orgel (1854). Verder bevat de kerk diverse oude grafzerken, waaronder die van Jan van Arkel († 1428).

< >