18de-eeuwse huizen in Delft. De op de Franse architectuur gebaseerde Lodewijk-stijlen werden vooral toegepast door rijke burgers die hun bestaande huizen van een nieuwe voorgevel voorzagen en het interieur vernieuwden.
Aan het huis Oude Delft 136 is bijvoorbeeld te zien dat achter de rond 1800 opgetrokken gevel twee panden schuilen met verschillende verdiepingshoogten. Tot de rijkste patriciërshuizen in Lodewijk XIV-stijl behoort Oude Delft 123 (circa 1730), dat is voorzien van een hardstenen pronkrisaliet en een kroonlijst met gesneden consoles (gerestaureerd 1962-'64). De hier toegepaste spiegelboogvormige hardstenen vensterbekroningen zijn in het soberder uitgevoerde patriciërshuis Oude Delft 203 (circa 1735) vervangen door spiegelboogvormige strekken. Binnen heeft het een trappenhuis, plafonds en deuren in Lodewijk XIV-vormen. Het Museum Paul Tétar van Elven (Koornmarkt 67) is een in oorsprong 16de-eeuws tweelaags pand met mezzaninoverdieping en een 17de-eeuwse overbouwde gang. De huidige voorgevel kwam rond 1715 tot stand met spiegelbogen boven de vensters.
Tétar van Elven, docent handtekenen aan de Polytechnische School, voorzag het huis tussen 1864 en 1894 van diverse stijlkamers en bracht een kunstnijverheidcollectie bijeen. De plafondschildering in de salon (1886) is ontworpen door zijn opvolger A.F. Gips. Sinds 1927 is het huis in gebruik als museum en in 1971 heeft men een Lodewijk XIV-stucplafond (1723) ingebracht uit het pand Wijnhaven 9. Tot de grootste huizen van Delft behoort het met souterrain en drie bouwlagen opgezette patriciërshuis Oude Delft 205 (circa 1740), uitgevoerd in Lodewijk XIV-stijl met dubbele bordestrap en pronkrisaliet; de empirevensters dateren van circa 1820. Het interieur bevat een gewelfd stucplafond in de gang en een open bordestrap met lantaarn, alles in Lodewijk XIV-stijl.
Eveneens fors zijn de rond 1740 gebouwde herenhuizen Oude Delft 36, met pronkrisaliet, en Oude Delft 165, met omlijste ingang en een zorgvuldig gemetselde gevel. Smal en drielaags is het uit 1741 stammende herenhuis Oude Delft 241 met zijn bijzonder rijke pronkrisaliet en hardstenen borstweringsplaten. De ingang is asymmetrisch naast het pronkrisaliet geplaatst. Bij de rond 1730 gebouwde gevel van Oude Delft 73, een tweelaags herenhuis met mezzaninoverdieping, is juist het rijke pronkrisaliet asymmetrisch geplaatst. Het heeft een voorkamer in Lodewijk XIV-stijl (schoorsteenboezem empire, circa 1800) en een zeer lange gestucte gang. Ook Koornmarkt 93 en Voorstraat 19 hebben een asymmetrisch pronkrisaliet, Noordeinde 19 een asymmetrische deuromlijsting.
Andere huizen met Lodewijk XIV-details zijn Hippolytusbuurt 28 (1749) en Oude Delft 47 en 121. Opvallend is het smalle woonhuis Wijnhaven 15 (circa 1740) met pronkrisaliet en een in het midden gebogen kroonlijst.
Achter de rond 1800 opgetrokken voorgevel van het huis Portugal (Oude Delft 75) bevindt zich het rijke 18de-eeuwse interieur met de in 1897 deels ontmantelde maar desondanks belangrijke Ambon-kamer uit 1735-'38 (genoemd naar de herkomst van het gebruikte hout). Bij het plafond heeft Joseph Bollina het rijke Lodewijk-XIV-stucwerk over de oudere moerbalken aangebracht. In 1917 werd in dit huis de afdeling decoratieve kunst van de Technische Hogeschool ondergebracht. Een fors voorbeeld van een patriciërshuis met pronkrisaliet in Lodewijk XV-stijl is Oude Delft 141, waarvan de gevel rond 1760 vóór twee oudere panden werd opgetrokken. Het smallere huis Koornmarkt 41 heeft een gevel met asymmetrisch pronkrisaliet en spiegelboogvormige strekken en inwendig een gang met weelderig rococo-stucwerk. Ook Koornmarkt 85 en Noordeinde 5 zijn voorzien van een asymmetrische pronkrisaliet (beide circa 1760).
Laatstgenoemde heeft een uit 1789 daterend stoephek. Oude Delft 197 is voorzien van een lijstgevel met gesneden Lodewijk XV-consoles (circa 1760).
Een goed Lodewijk XVI-voorbeeld is het deftige patriciërshuis Oude Delft 201 (circa 1790) met middenrisaliet, mezzaninovensters in de kroonlijst en een fronton met dorische kenmerken. De omlijste ingang heeft Lodewijk XVI-guirlandes.
Vergelijkbare ranke guirlandes zijn te vinden bij de ingangsomlijstingen van Koornmarkt 73 en Oude Delft 48 en 94. Sobere deftige gevels uit circa 1800 hebben Oude Delft 233 en Verwersdijk 63. Het brede herenhuis Voorstraat 22 (circa 1800) bezit inwendig Lodewijk XVI-details en heeft een geblokte ingangsomlijsting met fraai snijraam in empire-vormen. Vergelijkbaar hiermee is de hardstenen geblokte ingangsomlijsting van het vroeg-19de-eeuwse in oorsprong dubbele pand Hippolytusbuurt 14 (nu postkantoor). Empire-vormen vertonen Voorstraat 63 en Noordeinde 31 (beide circa 1820); het laatstgenoemde heeft empire-ramen met verdikte middenstijl en wisseldorpelklosjes.
De smallere gevels van minder belangrijke huizen kregen in de 18de eeuw vaak klokgevels. Voorbeelden hiervan zijn Markt 57 en 59 (beide gerestaureerd 1962), Choorstraat 32 en Hippolytusbuurt 26. Ook kunnen dergelijke gevels een versobering van een trapgevel zijn, zoals waarschijnlijk het geval is bij Oude Delft 152, Rietveld 46, Voldersgracht 16 en Voorstraat 53 en 55. Curieus zijn de smalle topgevels van Markt 55 en 60, die beide onderdeel zijn geworden van een groter pand. Opvallend zijn ook het 18de-eeuwse stalgebouw Schoolstraat 26-30, met flankerende gebogen vleugels, en het in 1787 ten behoeve van de hoofdwacht aan Markt 29 toegevoegde portiek in metselwerk. Van het eens landelijke gebied ten westen van de Vest resteren de theekoepels Laan van Overvest 10 (circa 1750) en 42 (18de eeuw).
