Literatuur, Geschiedenis en Theorie

J.A. Dautzenberg (2009)

Gepubliceerd op 08-02-2017

Frederik van Eeden

betekenis & definitie

Nederlands schrijver van poëzie, romans, toneelstukken, essays en studies (Haarlem 3.4.1860 – Bussum 16.6.1932). Studeerde medicijnen in Amsterdam (promotie in 1886). Daarna een studie psychiatrie in Parijs. Hij vestigde zich als arts in Bussum en richtte in Amsterdam met een collega een psychiatrische kliniek op.

Medeoprichter van De Nieuwe Gids in 1885; redacteur tot 1893. Pseudoniemen: ‘Cornelis Paradijs’ en ‘Lieven Nijland’. Van Eeden, die een tiental dichtbundels, zes romans, zeventien toneelstukken en een dertigtal studies en essaybundels publiceerde, wordt algemeen gerekend tot de Beweging van Tachtig. In 1885 publiceerde hij onder het pseudoniem ‘Cornelis Paradijs’ de bundel parodieën Grassprietjes of Liederen op het gebied van deugd, godsvrucht en vaderland. De inleiding was van de hand van ‘Sebastiaan Slaap’ (Willem Kloos) en het voorwoord van ‘P.A. Saaije’ (A. Aletrino). De bundel (waarvan in 1887 een herziene en uitgebreide herdruk verscheen) bevatte vooral aanvallen op de poëzie van toentertijd hoog in aanzien staande dichters als Nicolaas Beets en J.J.L. ten Kate, wier reputatie door de Tachtigers voorgoed vermorzeld zou worden; het bekendste gedicht eruit is het lange “Predikantenlied”. In hetzelfde jaar begon hij in afleveringen de roman De kleine Johannes te publiceren in het blad van de Tachtigers, De Nieuwe Gids.

Toch hoorde Van Eeden niet echt bij de groep, want in wezen had hij heel andere opvattingen dan leidende Tachtigers als Kloos en Lodewijk van Deyssel. Men zou kunnen zeggen dat Van Eeden wel gebruikmaakte van de stijl en de begrippen van Tachtig (impressionisme en naturalisme) maar gekant was tegen de onderliggende principes ervan. De kern van het impressionisme is het estheticisme, maar Van Eeden was eerder een ethicus dan een estheticus. De kern van het naturalisme is dat de mens geheel gedetermineerd is door erfelijkheid, opvoeding en milieu, maar Van Eeden was een sociaal hervormer die zich later tot het socialisme zou wenden.

< >