Liberale partij in Nederland, in Nederland zijn de → patriotten wegbereiders van het liberalisme geweest, terwijl de Nederlandse liberalen zich ook baseerden op de leer van de Franse econoom Bastiat (1801-1850), die opkwam voor de vrijheid en ontwikkeling van de burgerklasse en voor de vrijhandel en die tegen socialisme was. Het liberalisme kwam in Nederland na de → Franse tijd op als verzet tegen koning Willem I en stelde als eisen: vrijheid van onderwijs, vrijheid van drukpers, ministeriële verantwoordelijkheid, openbaarheid van de financiën en vrijhandel.
In de gewijzigde grondwet van 1848 werden deze eisen gerealiseerd (→ grondwet, → Thorbecke). De partijvorming van de liberalen vond plaats in de tweede helft van de 19e eeuw. Door verschillen van mening over de afschaffing van het → cultuurstelsel ontstond een behoudende groep onder → Thorbecke en een vooruitstrevende groep, de → Jong-liberalen, onder I.D. → Fransen van de Putte en E. de → Waal. Na 1870 tekenden de tegenstellingen tussen beide groepen zich duidelijker af: de Oud-liberalen werden conservatief (geen staatsdwang), de Jong-liberalen wensten uitbreiding van het kiesrecht en invoering van een sociale wetgeving. De positie van de liberalen werd ook verzwakt door hun strijd tegen de confessionelen om de door hen voorgestane openbare school (→ schoolstrijd). In 1885 werden Oud- en Jong-liberalen verenigd in de Liberale Unie. In 1894, voor alle partijen een moeilijk jaar in verband met de kiesrechtkwestie, ontstond een splitsing in de Liberale Unie. De Oud-liberalen scheidden zich af en noemden zich weldra Vrij-liberalen. In 1891 was al door M.W.F. → Treub de Liberale (Radicale) Bond opgericht, die algemeen kiesrecht voorstond. Uit deze laatste groepering ontstond in 1901 de → Vrijzinnig Democratische Bond (vdb). De invoering van het algemeen kiesrecht betekende een neergang voor de liberale groeperingen. Uit de Liberale Unie en de Vrij-liberalen ontstond in 1921 de → Vrijheidsbond. In 1922 is er nog een korte tijd een liberale partij geweest die de denkbeelden van Samuel van → Houten aanhing. Enkele jaren later ging zij op in de Vrijheidsbond. De vdb vormde in 1946 de grondslag van de door D.U. → Stikker opgericht Partij van de Vrijheid. De vdb ging in 1946 op in de PvdA, maar in 1948 scheidde de groep-Oud (P.J. → Oud) zich af en vormde met de Partij van de Vrijheid de → Volkspartij voor Vrijheid en Democratie (vvd).
