XYZ van de klassieke muziek

Katja Reichenfeld (2003)

Gepubliceerd op 15-03-2017

Kerktoonladders

betekenis & definitie

Kerktoonladders (modi) zijn toonladders die in de Middeleeuwen en Renaissance gebruikt werden in de kerkmuziek, maar ook in wereldlijke muziek. Uit de kerktoonladders kwamen in de Barok de majeuren mineurtoonladders voort. Op de witte toetsen van de piano kunnen de volgende kerktoonladders worden gespeeld: dorisch (d-d'), frygisch (e-e'), lydisch (f-f'), mixolydisch (g-g'), aeolisch (a-a') en ionisch (c-c'). Ze kunnen natuurlijk ook op een andere toon beginnen, maar de intervallen blijven gelijk.

Wanneer de finalis (dat is de laatste toon in een compositie, dus bij d-dorisch altijd d) de laagste toon van de ladder is, dan heet deze 'authentiek'. Bij een 'plagale' toonladder ligt de laagste toon een kwart onder de finalis. In dat geval krijgt een plagale dorische toonladder (A-a) de naam hypodorisch.

Alle kerktoonladders hebben eigen karakters die bij de middeleeuwse componisten en zangers bekend waren. Zo is het Kyrie in een middeleeuwse mis vaak dorisch.