(o:)
I. v. (-'s; -'tje. ootje)
1. Eig. vijftiende letter van het abc: de enkele o is kort in gesloten, en lang in open lettergrepen. Gez. ('t is) een o met een p, op, of 't is O P op, de voorraad van spijs en drank, van geld enz. is op; het is een ronde o, het is duidelijk en zeker; 't is een ronde o, die tapt, die moet borgen, 't is klaar en zeker dat men de gevolgen van zijn handelingen dragen moet.
2. Metn. gezamenlijke woorden van een adres-, woordenboek enz. met o beginnend: in een Nederlands woordenboek is de o een lange letter.
II. tw.
1. als uiting van bewondering, verwondering, verrukking: o, hoe heerlijk is het hier!
2. als uiting van voldoening, vreugde: o, dat is goed!
3. als uiting van pijn, smart, verdriet: o, mijn hoofd!
4. als uiting van bezorgdheid, angst, vrees: o God! hij komt toch...
5. als uiting van gemelijkheid, ontevredenheid, toorn: o, wat een onverstand!
6. als uiting van begeerte of wens: o, haal geen oude koeien uit de sloot.
7. als uiting van goedaardige scherts, speelse ondeugendheid: o, dat zou wel kunnen!
8. als uiting van wezenlijke of schijnbare onverschilligheid: o, men kan niet alles weten!
9. als uiting van terechtwijzing van zichzelf: o, nou herinner ik me dat!
10. als uiting van gevoel, tot versterking: o, zeker niet! o foei! o jee! o wee!
11. om nadruk bij het aanspreken te geven: hoor mij, o Heer!
12. als uitroep voor de oorzaak van een bewondering enz.: o, die slimme kerel!
III. o. (-'s; -'tje) tussenwerpsel (II) zelfstandig gebruikt: hij stiet een hele reeks van o's uit.
Uitspraak.
I. In gesloten lettergrepen.
1. Over het algemeen wordt o uitgesproken als in som, pot enz.
2. O klinkt als de toonloze e (ə) in: doctor ('doktər), professor (pro'fessər) en enkele andere woorden. Hun uitspraak is in dit woordenboek telkens aangegeven.
3. De dubbele oo wordt uitgesproken als in: boom, rook enz.
II. In open lettergrepen, ook in vreemde woorden, wordt o uitgesproken als oo: koken ('ko:kən), zonen ('zo:nən), kolonie (ko'lo:ni).
