Een massaprotest is een grootschalige uiting van onvrede, zowel in de openbare ruimte als via sociale media. Het doel is om zoveel mogelijk aandacht te vragen voor een dringende kwestie, zoals de sloop van een woonwijk, de verhoging van brandstofprijzen, of maatschappelijke onrechtvaardigheden zoals racisme (bijvoorbeeld de dood van George Floyd in de Verenigde Staten in 2020 en de onderdrukking van vrouwenrechten (bijvoorbeeld de dood van Mahsa Amini in Iran in 2022).
De publieke uiting van ongenoegen over een actuele kwestie, en daarover massaal actie voeren, vraagt om strategisch inzicht. De kunst is om omstanders te beïnvloeden en mee te krijgen. Daarom vereist georkestreerd verbaal verzet, bijvoorbeeld tegen de overheid, zorgvuldig performatief optreden. In de eerste plaats moet de kernboodschap van de manifestatie begrijpelijk in de media overkomen. In de tweede plaats moet het brede publiek de vorm van het protest – qua tijd, plaats en overlast –als redelijk ervaren om brede steun te behouden.
Soms heeft een massaprotest een signalerende functie. Het protest tegen een specifieke kwestie, zoals de verhoging van metroprijzen, fungeert dan als een ‘kanarie in de kolenmijn’: een vroegtijdige waarschuwing voor bredere maatschappelijke onvrede. Afhankelijk van de reactie van de overheid – zoals repressie door de politie – kan een massaprotest radicaliseren en overgaan in georganiseerde en mogelijk gewelddadige vormen van verzet. In extreme gevallen escaleert dit tot een volksopstand.
Hoewel massaprotesten vaak spontaan en incidenteel zijn, kunnen ze uitgroeien tot langdurige bewegingen die pleiten voor diepgaande veranderingen. Burgerlijk verzet en burgerlijke ongehoorzaamheid zijn zwaardere vormen van collectief protest, gericht op regime- of systeemverandering. Massaprotesten tonen vaak structurele onvrede aan, nog voordat een crisis escaleert. Overheden die deze signalen negeren, riskeren dat protesten uitgroeien tot breder verzet of zelfs een revolutie.
